Anayasa Mahkemesi (AYM), CHP’nin başvurusu üzerine Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığı’nın Anadolu Ajansı’nın (AA) “Faaliyet” ve “Örgütlenme ve insan kaynakları yönetimi” üzerindeki kontrol yetkisini anayasaya alışılmamış bularak iptal etti. AYM üyeleri Rıdvan Güleç, Recai Akyel ise iptal kararına katılmayarak karşı oy kullandılar.
Cumhurbaşkanlığı’nın 33 No’lu kararnamesi ile 18 Nisan 2019’da İrtibat Başkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde değişiklik yapıldı. CHP, AYM’ye başvurarak, kamu yardımı almasına karşın özel şirket niteliği bulunan Anadolu Ajansı Türk Anonim Şirketi’nin kontrolüne dair kanunlarda düzenlemelerin bulunduğunu anımsattı. CHP müracaatında, “Harcamaların yıllık bütçelerle yapılması nedeniyle Ajans ile mukavele yapılmasını öngören kuralın kanunla düzenlenmesi gerektiği, ayrıyeten kararname ile İrtibat Başkanlığı’na verilen kontrol yetkisinin kurumun özerkliği ve tarafsızlığıyla bağdaşmadığı” gerekçesiyle iptali talep edildi.
2’YE KARŞI 13 OYLA İPTAL GELDİ
Anayasa Mahkemesi, 30 Aralık 2020 tarihinde CHP’nin başvurusunu görüşerek iptal tarafında karar aldı. AYM kararının münasebeti bugünkü Resmi Gazete’de yayımlandı. AYM üyeleri Rıdvan Güleç ve Recai Akyel’in karşı oyları nedeniyle iptal kararı 2’ye karşı 13 oyla alındı.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilmesinin akabinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yayımlanan 14 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle (CBK) İrtibat Başkanlığı’nın yetkileri belirlendi. Kararnamenin 14. Hususunda Anadolu Ajansı başlığı altında şu düzenleme getirildi:
“Bakanlık her yıl kendi bütçesinin Anadolu Ajansı kısmındaki ödeneği aşmamak üzere Anadolu Ajansı ile en çok 5 yıllık kontrat yapmaya yetkili olup; Anadolu Ajansının faaliyet, bütçe, örgütlenme ve insan kaynakları idaresi üzerinde kontrole de sahiptir. Bu kontrole ait yordam ve asıllar Başkanlıkça belirlenir. Yapılacak mukavelede Anadolu Ajansı yöneticilerinin atanma yolları da belirlenir.”
BAĞLANTI BAŞKANLIĞI’NIN AA’YI KONTROL YETKİSİ ANAYASAYA TERS
Yayımlanan gerekçeli kararla AYM, düzenlemedeki İrtibat Başkanlığı’nın AA’nın “Faaliyet” ile “Örgütlenme ve insan kaynakları idaresi” üzerinde “Kontrol” yapma yetkisini anayasaya karşıt buldu. AYM, “Bu kontrole ait adap ve temeller Başkanlıkça belirlenir” halindeki ikinci cümle ile “Yapılacak kontratta Anadolu Ajansı yöneticilerinin atanma yolları da belirlenir” ibareli üçüncü cümlenin de iptaline karar verdi.
AYM kararı özetle şöyle:
“Kuralın birinci cümlesinde ajansın bütçesinin yanı sıra faaliyeti, örgütlenmesi ve insan kaynakları idaresi üzerindeki kontrolün de merkezi yönetim tarafından yapılması öngörülmektedir. Ajansın şirket olarak temel maksadı, yurt içinde ya yurt dışındaki olaylarla ilgili gerçek, çabuk, tarafsız, çağdaş haber ve fotoğraf, imaj ve multimedya istihbaratı yaparak bilgiyi basın ve yayın abonelerine ulaştırmaktır. Bu prestijle ajansın faaliyetlerinin yürütmenin içinde yer alan ve Cumhurbaşkanlığına bağlı olan başkanlıkça denetlenmesi, ajansın özerkliğiyle bağdaşmadığı üzere yayınlarının tarafsızlığını da etkileme ihtimalini barındırmaktadır. Öte yandan Ajansın örgütlenmesi ve insan kaynakları idaresi üzerinde Başkanlığın kontrol yetkisine sahip olması da Ajansın kendi faaliyetlerine ait kararları alma ve uygulama konusundaki serbestisini ortadan kaldırdığından Anayasanın 133. Unsurunun üçüncü fıkrasında garanti altına alınan kamu hükmî bireylerinden yardım gören haber ajanslarının özerkliği unsuruyla bağdaşmamaktadır.”
CBK YETKİSİ YÖNETİME DEVREDİLEMEZ
CBK çıkarabilme yetkisinin bir sonucu olarak CBK ile düzenlenmesi gereken bir mevzuya ait düzenleme yetkisinin Cumhurbaşkanı’nca CBK çıkarmak suretiyle kullanılması ve bu yetkinin yönetime bırakılmaması gerekir. Anayasa koyucu tarafından CBK’ya tanınan asli bir yetkinin, öbür bir idari sürece bırakılması mümkün değildir” denildi.
MUKAVELE İLE YÖNETİCİ ATAMA, ÖZERKLİĞİ ANLAMSIZ KILAR
Anayasanın 133. Unsurunun 3. Fıkrasında düzenlenen haber ajanslarının özerkliğinin, Ajansın kendi idare ve örgütlenmesine ait kararları alma ve uygulama konusunda gerekli yetkiyle donatılmış olmasını ve Ajansın dış tesirlere karşı korunmasını teminat altına aldığına işaret edilen kararda, “Bu prestijle Ajansın yöneticilerinin atama yollarının her yıl yenilenen mukavele ile belirlenmesi, Ajansın, Anayasa’nın anılan unsuru mucibince sahip olduğu özerkliği anlamsız kılmaktadır” denildi.
Cumhuriyet
