Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) 2020 yılı İnsani Gelişme Raporunu temel alarak Türkiye’nin 81 ili için İnsani Gelişmişlik Endeksi’ni çıkardı. Raporun sonuçlarına nazaran beklenenin bilakis insani gelişmişlikle, rekabet gücü performansları ortasında paralellik bulunmuyor. Rekabet gücü yüksek vilayetler insani gelişmişlikte tıpkı performansı yakalayamıyor, buna karşılık İnsani Gelişmişlik Endeksi yüksek vilayetler de bunu rekabetçiliğe dönüştüremiyor. İnsani Gelişmişlik Endeksinde birinci sıralarda Ankara, İstanbul, İzmir üzere vilayetler öne çıkarken, bu listeye Tunceli’nin 7’nci sıradan girerek Eskişehir, Bursa, Kayseri üzere vilayetleri geride bırakması dikkat çekti.
TUNCELİ 7’NCİ SIRADA
Dünya gazetesi’nde Hüseyin Gökçe’nin haberine nazaran, TEPAV’ın 2017 yılına ait 81 ile yönelik yürüttüğü İnsani Gelişmişlik Endeksi çalışmasında vilayetlerin, gelir, sıhhat ve eğitim seviyesine sınıflandırma yapıldı. Bu kapsamda global sınıflamaya nazaran gelişmişlik seviyesi ‘çok yüksek’ kümesinde 21 vilayet yer alıyor. Bu vilayetler ortasında birinci sırada Ankara gelirken, ekonomik gelişmişlik seviyesi yüksek olan İstanbul, Kocaeli, Antalya, İzmir ve Muğla Ankara’yı takip ediyor. Lakin listenin 7’nci sırasında çok da kestirim edilmeyen bir vilayet olan Tunceli’nin yer alması dikkat çekiyor. Bilhassa okullaşma oranının çok yüksek olduğu bilinen Tunceli sıralamaya 7’nci sıradan girerken, ekonomik taraftan kendisinden çok daha ilerde olan Eskişehir, Bursa, Kayseri üzere vilayetleri de geride bırakma muvaffakiyetini gösterdi. 21 ilin yer aldığı ‘çok yüksek’ seviyede olan vilayetler ortasında ayrıyeten, Karaman 15’inci sırada bulunuyor. Artvin ve Bilecik ise 17’nci sırayı paylaşıyor.
ORTA SEVİYEDEKİ TEK VİLAYET AĞRI
TEPAV listesinde yüksek gelişmişlik kümesinde 59 vilayet bulunuyor. Yalnızca Ağrı, yüksek gelişmişlik sonuna yakın olmakla birlikte orta gelişmişlik seviyesinde yer alan tek vilayet olarak dikkat çekiyor.
81 İLİN TAMAMI ‘ÇOK YÜKSEK GELİŞMİŞLİK’ SEVİYESİNDE
Türkiye’nin 81 ilinin tamamı, doğuşta beklenen ömür mühletlerine nazaran ‘çok yüksek gelişmişlik’ seviyesine sahip durumda. Buna karşılık ortalama tahsil mühleti kategorisinde ise birebir muvaffakiyet yakalanamıyor. Ayrıyeten, 69 vilayet ‘beklenen tahsil süresi’ kategorisinde ‘çok yüksek’ performansa sahip durumda ve gelecek yıllarda bu vilayetlerde ortalama tahsil mühletinin artacağı öngörülüyor. “Beklenen tahsil süresi” göstergesinde “düşük gelişmişlik” sınıfında bulunan Gümüşhane’yi; Hakkâri, Muş, Edirne, Ağrı, Bayburt, Şırnak, Çankırı, Çanakkale, Kars, Bitlis ve Van takip ediyor.
GELİŞMİŞ VİLAYETLER CİNSİYET EŞİTLİĞİNDE ÜST SIRADA
Öte yandan TOBB, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası ve TEPAV tarafından hazırlanan 81 ile yönelik Toplumsal Cinsiyet Eşitliği çalışması ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ortasında da güçlü bir bağ bulunduğu gözleniyor.
İGE’de çok yüksek gelişmişlik seviyesinde yer alan vilayetlerin tamamına yakını toplumsal cinsiyet eşitliği istikametinden de Türkiye’nin ortalama performansından daha üstte yer alıyor. Bu durum, TEPAV raporunun kıymetlendirme kısmında, “Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması, insani gelişmenin de ön kuralı üzere yorumlanabilir” formunda özetleniyor.
TEPAV’ın 81 ilin mikro istihdam bilgilerini Harvard ve MIT akademisyenleri tarafından geliştirilen Atlas metodolojisine nazaran tahlil ederek hazırladığı Ulusal Rekabet Gücü Endeksi’nde de enteresan datalar yer alıyor. Bu çalışmaya nazaran insani gelişme ile rekabet gücü ortasında olumlu bir bağ bulunmakla birlikte, Gaziantep, Konya, Manisa ve Düzce vilayetlerinin rekabet güçlerindeki performanslarını insani gelişime ekseninde yakalayamadıkları dikkat çekiyor.
Tam karşıtı olarak, Ankara, Antalya ve Muğla üzere vilayetler ise insani gelişmede üst sıralarda yer almalarına karşın, bu muvaffakiyetlerini üretimde rekabetçiliğe dönüştüremiyorlar.
Ayrıyeten, 81 ilin İGE performanslarının, kişi başı gelir performansları ile karşılaştırılmasında ise ekonomik taraftan gelişmiş vilayetlerin bunu eğitim ve sıhhat alanlarına çok yansıtamadıkları gözleniyor.
Cumhuriyet
