İşçi, ücretsiz izinden ağır vergi yüküne kadar büyük sorunlarla karşı karşıya
Uzun yıllardır düşük fiyat, sigortasızlık, uzun çalışma saatleri üzere meselelerle boğuşan emekçilerin problemleri pandemi ile içinden çıkılmaz hale geldi. Fiyatsız müsaadeden yasağa rağmen işten çıkarmaya, ağır vergi yükünden tutulmayan takım kelamlarına, fiyatlardaki farklılıktan süreksiz işçiliğe kadar pek çok meseleyle karşı karşıya kalan işçi, yıldan yıla büyüyen sıkıntılara karşı adım atılmasını bekliyor.
Artan enflasyon ve döviz kurlarıyla patlayan pahalılık nedeniyle fiyatları büsbütün yetersiz hale gelen emekçinin tahlil beklediği temel problemleri şöyle:
– Hala 1.3 milyon emekçi kısa çalışma ödeneği alıyor. 2.4 milyon emekçi de fiyatsız müsaadeye çıkarıldı. Milyonlarca personel aylardır ya eksik ya da açlık hududunun çok altında fiyatlarla geçinmeye çalışıyor. Kısa çalışma ve fiyatsız izindeki çalışanın emeklilik primleri de yatırılmıyor.
– İşten çıkarma yasağına rağmen patron istisna kapsamındaki “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” teziyle işçiyi işten atmaya devam ediyor. Davalar yıllarca sürüyor. Bu münasebetle işten atılan emekçi uzun mühlet iş bulamıyor.
– İşçi ağır vergi yükü altında eziliyor. Personeller üzerindeki vergi yükü, ücretliler lehine olan ayrım unsurundan vazgeçilerek vergi tarifesinin teke indirilmesi ve çalışanların üçüncü dilimdeki gelir vergisi tarifesine uygulanan vergi oranının yüzde 25’ten yüzde 27’ye yükseltilmesi nedeniyle arttı. Emekçi, işvereni ile tıpkı oranda vergilendiriliyor.
– Gelir vergisi tarifesindeki artışın enflasyonun altında belirlenmesi de mağduriyet yarattı. AKP’nin iktidara geldiği 2002’de gelir vergisi tarifesinin birinci dilimi brüt taban fiyatın 17.1 katı iken, bugün 6.7 katına denk geliyor. İşçi yılbaşında aldığı fiyatı yılın sonunda alamıyor.
– Minimum ücretliler yıl sonunda yüzde 15’lik vergi diliminden yüzde 20’lik dilime geçiyor. İktidar, taban fiyat vergi dışı bırakıldı dese de mevcut düzenlemede, yalnızca bekâr personelin vergiden doğan kaybı karşılanıyor.
– Kamuda 6 aydan fazla çalışan süreksiz emekçiler daimi personel takımlarına alındı. Lakin daha az çalışan çalışanlar kapsam dışında bırakıldı. Bu biçimde 20-25 yıl çalışan emekçiler var. Kamuda süreksiz statüde çalışan yaklaşık 20 bin personel bulunuyor. Bu emekçiler daha az çalıştırılırken taşeron personeli istihdam ediliyor.
– 2017’de kamudaki taşeron personele takım hakkı tanındı. Fakat KİT’ler ile birtakım kurumlarda çalışan yaklaşık 50 bin personel kapsam dışında bırakıldı. Madenler, demiryolları ve güç başta olmak üzere birçok kurumda çalışanlar yıllardır takım bekliyor. Verilen kelamlar tutulmadı. Takım uygulamaya geçirilmedi.
Cumhuriyet
