Birkaç gündür süren ve hükümetle toplum ortasında önemli bir tansiyona yol açan “içki yasağı” tartışması tahminen de tarihimizin en değişik rekorlarından birine sebep oldu. Toplumsal medyada da takip etmişsinizdir, ramazan ayında içki satış rekoru kırdırmak bu hükümete kısmet oldu. Hiçbir mantığı ve tüzel desteği olmayan içki satışı yasağına toplumsal reaksiyonlar o kadar güçlü geldi ki, kapanmanın birinci gününden itibaren birçok bayi içki satışına devam ederek güçlü bir duruş sergiledi. Türkiye Monopol Bayileri Platformu da bu manada faal bir rol oynadı fakat tekrar de tam manasıyla sorunun tahlile ulaştığı söylenemez, çünkü satış yapmamaları tarafında birçok bayiye de baskı yapıldığı haberleri geldi. Tam da bu tartışmaların çabucak bir iki hafta öncesinde piyasaya çıkan “Rakıların Başı Dönüyor” kitabıyla Kerim Yanık farklı bir tesadüfün odağındaki isim oldu.
1967 yılında emekçi olarak girdiği Monopol Fabrikası’nda yıllarca çalışmış ve sonrasında Tekel’de üst seviye yönetici olarak misyon almış biri. 2005 yılına kadar Tekel’de, sonrasında ise özel bölümde çalışan Yanık, bir müddettir emekliliğin tadını sürüyor ve tecrübelerini paylaştığı kitaplar yazıyor. Şarköy’de yaşayan Yanık ile mail yoluyla söyleştik.
‘YA TUTARSA…’
– Kapanma mühletince, alkollü içkilerin satışının yasaklanmasını nasıl yorumluyorsunuz? Şaşırdınız mı?
Hiç de şaşırmadığımı tabir etmeliyim. İdeolojik olmanın yanı sıra, “Ya tutarsa” yaklaşımıyla uygulanmaya çalışılan bir ataktır diye düşünüyorum. Toplumun kıymetli bir kısmının alınan bu karara boyun bükecekleri, daha doğrusu sessiz kalacakları fikriyle alınmış bir karardır. Lakin görüyoruz ki, başta liderleri Özgür Aybaş’ın önderliğinde Türkiye Monopol Bayileri olmak üzere, çabucak hemen tüm muhalefetteki siyasi partiler, değerli güce sahip sivil toplum kuruluşları, bu kararın insanların özel ömürlerini tehdit ettiğinde birleşmişlerdir. O denli inanıyorum ki, siyasal iktidar bu türlü bir direncin oluşabileceğini beklemiyordu.
– Sizce içki yasağının içki tüketimini azalttığına mı şahit oluyoruz biz, yoksa artırdığına mı?
Alkollü içki yasaklamalarını, hiçbir vakit Monopol Genel Müdürlüğü devrinde yaşamadığımızın altını çizmek isterim. Hele son 20 yıl içerisinde alkollü içki satış ve tüketimlerine getirilen yasaklamaların; alkollü içki tüketimini azaltmadığını da ayrıyeten rahatlıkla söyleyebilirim. Uygulanan her baskının ve yasaklamaların karşısında bir direncin de ortaya çıktığını unutmamalıyız. Yani her cins yasaklamalar, beraberinde bir de karşı duruşu yaratır. Az yahut çok alkollü içki tüketen her birey, ne kıymetine olursa olsun bu muhtaçlığını karşılayabilmek için türlü çarelere başvurmaktan çekinmez. Bunun en kıymetli göstergelerinden biri, kaçak yahut konutta üretim denen uygulamalar olmaktadır. O nedenle, alkollü içki tüketiminde rastgele bir azalmanın olduğunu kimse bana inandıramaz.
– Kaçak içki tüketimi epey arttı…
Kaçak içki konusu, Tekel’in özelleştirildiği 2004 yılından sonra başlamış ve günümüze kadar suratını hiç eksiltmemiştir. Kitabımda da kelamını etmiş olduğum üzere, Tekel’in var olduğu devirde, “Kaçak Takibat Şubeleri”, ülkemizin çabucak hiçbir noktasında kaçak üretime fırsat vermeyen bir yapıya sahipti. Ayrıyeten bir devlet kuruluşu sıfatını taşıyan Monopol Genel Müdürlüğü, çok bir vergi uygulaması anlayışında olmadığı için, kaçak içki üretimleri de pek gündemde yer almazdı. Kısaca kaçak ve insan sıhhatini tehdit eden içki üretimlerinin artmasında, kâfi kamu kontrolünün olmayışının yanı sıra, alkollü içkilere uygulanan çok vergilerin rolü kaçınılmaz olmuştur.
İNHİSAR VE SONRASI
– Bugün Monopol diye bir kurumun içki piyasasını denetim etmiyor oluşunun avantaj ve dezavantajları…
Evet bugün artık İnhisar denen bir kurumdan kelam etmek mümkün değil. İnhisar yalnızca üretim değil, otokontrol misyonunu de üstlenmiş bir kurumdu. Her ne kadar piyasanın denetim vazifesini özelleştirmeden sonra kurulan TAPDK üstlenmiş gözüküyorsa da istenilen başarılı çalışmaları yürüttüğü söylenemez. Fakat Tekel’den sonra kurulan birçok üretim firmalarının kalite ve ambalaja yönelik görsel muvaffakiyetlerini da görmezden gelemeyiz.
Cumhuriyet
