Kiralar ödenemiyor, ev sahipleri kapıda bekliyor, çocuklar okuldan kopuyor

NEDEN HACER FOGGO?

Türk-İş’in araştırmasına nazaran, yoksulluk sonu 8 bin 856 lira. Pandemi, yoksulluğu daha da besbelli hale getirdi. Türkiye, haftaya açıklanacak ekonomik ıslahat paketini bekliyor lakin kepenkler kapanmış, esnaf kan ağlıyor, zeytinyağı kimi mahallelerde bardakla satılmaya başlanmış, bebek bezi taneyle… KOAH hastası karıkoca çalışmıyor, nefes açıcılarını da çalıştıramıyor; ödenmemiş elektrikleri kesik çünkü… 20 yıldır bu mevzuda çalışan Derin Yoksulluk Ağı’ndan Hacer Foggo ile buluştuk, İstanbul’un en fakir mahallelerinden Çekmeköy Nişantepe ve Taşdelen’e gittik. Meskenleri ziyaret ettik, sokakları dolaştık, çöpten beslenen aileleri görünce bize de Foggo’ya sormak kaldı.

AÇLIKTA HUDUT YOK

– Pandemi en çok, garson, seyyar satıcı, terzi, dokumacılık emekçisi, inşaat personeli, kaynakçı, mesken işçisi, atık kâğıt personeli, elektrikçi, müzisyen, çiçekçi, berber vb. üzere günlük çıkar getiren, toplumsal teminatı olmayan insanları etkiledi.

– Mahallelerde bir paket bez, tek tek satılmaya, olağan bir mama yerine pirinç unu alan, onu da bulamadığı vakit un çorbası yapan, hazır çorba yediren anneler var.

– Fakir aileler çöpten toplamak zorunda kaldıklarından bahsederken topladıklarını tüketmenin pandemi istikametinden endişe yarattığını da anlatıyor. Tüm bu şahısların aylık gelir ortalaması ile 700-800 TL ortasında

– Birçok aile kira ödeyemiyor, mesken sahibi kapıda bekliyor. Birçok aile temel besinlere ulaşamayacak derecede. Binlerce çocuk okuldan koptu. Derin yoksulluk yaşayan her birey, her çocuk, bayan, yaşlının ruh halleri iyi değil maalesef.

– Çalışan çocuklar doğal olarak okula ya da online eğitime de devam edemiyor. Online eğitime devam edebilmenin temel kuralı olan bilgisayar, tablet üzere aygıtların ve ayrıyeten internet hizmetinin sağlanamaması da işin öbür bir istikameti.

– Pandemi devrinde dayanak olmadan sırf 10 bayanın 2’si hijyenik pet muhtaçlığını karşılayabilir durumda. Olağan periyotta ise bu imkân 10 bayandan 4’ü için geçerli olmuş. temel gözetici ekipmanları olan maske ve kolonyaya ise her 100 bireyden 65’i erişemiyor.

büyük spot: Derin yoksulluk yaşayan insanları öncesinde yarı aç yarı tok tutarak kendi siyasetine bağımlı hale getirenler, artık onları açlığa ve yalnızlığa mahkûm etti. Ruhsal olarak bilhassa bebekli, çocuklu ailelerin çocuklarının önüne bir şey koyamama hali inanılmaz bir biçimde insanları depresyona, yalnızlığa, ümitsizliğe ve güvensizliğe itti.

Evli dört çocuk babası kağıt toplayıcısı… Onun mutfağındaki yiyecek de bu konteynırdan çıkıyor.

KARINLARINI ÇÖPTEN DOYURUYORLAR

Taşdelen’de büyük bir cadde… Saat 13.30’da bir süpermarketin önünde duruyoruz. Market çalışanı zerzevat, meyve reyonunda bozulmuş, buruşmuş patatesi, muzu, portakalı, soğanı, yeşilliği, kiviyi çöpe atıyor. Çabucak akabinde birkaç kişi geliyor, çöpe başını sokuyor ve torbasını dolduruyor. Gülcan, gencecik bir bayan, iki çocuğuyla geliyor buraya. Kocasından uzun yıllar şiddet görmüş, ayrılmışlar lakin boşanmamışlar. Natürel ki rahatı yok, daha iki gün evvel kocası oturduğu barakanın camını indirivermiş. Ona en büyük acıyı evlatlarının karnını doyuramamak veriyor. Küçük oğlunu kucağına alıyor, konteynırın içine bırakıyor, eline de bir torba iliştiriyor. Çocuk alışmış; patatesi, muzu, soğanı dolduruyor. Dolduruyor derken, dikkatimi çekti, her gelen az az alıp gidiyor, güya öteki bir aç insanın hakkını yemek istemiyor… Sonra tanışıyoruz, bizi konutuna davet ediyor. “Bak” diyor, “bu mahallede çocuk büyütüyorum ben, uyuşturucu içeni, suçlusu… Korkuyorum… Evlatlarım doysun istiyorum, okusun istiyorum. Televizyonda gördü, bir aydır çilek istiyor evladım.” Bir çocuğunu mendil satarak büyütmüş, sonra ikinci çocuk olmuş, artık konutta ikisine bakıyor. Belediyeden ayda 400 lira yardım alıyor, ödediği kira 700 lira… Oradan buradan tamamlıyor, yiyeceğini de elinden tuttuğu iki çocuğuyla market önündeki konteynırlara dalıp çöpten çıkarıyor. Bozuk olan taraflarını kesip atıyor, geriye artık ne kalırsa onu yiyorlar…

Bir yandan “Sıkıntımızı duyurun” diyor Gülcan, çöp konteynırına indirdiği büyük oğlunu “Sağdaki patatesi al, şurada duran portakalı al” diye yönlendiriyor. Her gelen az az alıp gidiyor, güya öteki bir aç insanın hakkını yemek istemiyor…

– Yoksulluk ne, derin yoksulluk ne, birbirinden farklılar mı?

Farklı; yoksulluk insanların temel ihtiyac¸larını kars¸ılayamama durumu, derin yoksulluk ise yalnızca gelirle açıklanabilecek bir durum değil, birebir vakitte yalnızca fakir olduğu için derin bir toplumsal dışlanma yaşayan, hiçbir toplumsal garantisi olmayan, ac¸lık hududunun altında yani günlük gelirinin 5.5 doların (30-40 TL) altında olması, temel beslenme, bakım, barınma, sagˆlık, psikososyal dayanak masraflarını kars¸ılayamama tıpkı vakitte toplumsal, siyasi hayatın içinde yer alamama durumu. Yani yıllarca toplumsal ve siyasi mevzularda itaat-biat ilgisi kurulmuş, daima bağımlı hale getirilen; tam bu nedenle iyileştirme değil, her manada yarı aç yarı tok bırakılan garantisiz, hiçbir gelecek umudu taşımayan bireyler ve aileler. Bu yüzden derin yoksulluk insan hakları ihlalidir diyorum. Dünya Bankası Covid-19 salgınıyla birlikte Türkiye’nin de ortalarında bulunduğu yüksek orta gelir kategorisindeki ülkelerde, geliri günlük 5.50 doların altında bulunanların sayısının 177 milyon artacağını söyledi. İşte bu beşerler, yani 5.50 doların altında yaşayanlar, yani günlük 30-40 TL kazanlar. O da çalışabildikleri sürece… Derin yoksulluk tıpkı vakitte her gu¨n, o gu¨nu¨n nasıl gec¸ecegˆini, ne yiyecegˆini, bazen nerede uyuyacagˆını, kirayı nasıl ödeyeceğini, içeceği pak suyu, ısınacağı odunu nereden bulacagˆını, bebegˆin altını degˆis¸tirecek bezin yenisini, c¸ocugˆa ic¸irecek su¨tu¨, eczaneden alınması gereken ilacın o¨demesini du¨s¸u¨nmesi ve bu du¨s¸u¨ncelerin durmaksızın c¸ocugˆundan yas¸lısına her aile ferdinin zihninde dolas¸masıdır kısaca.

Yüzde 66,9 günlük işte çalışıyordu, pandemide çalışmadı

– Derin yoksulluk ağında nasıl bir çalışma yürütüyorsunuz?

Hak temelli bir anlayışla çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bu yüzden de “ihtiyac¸ sahibi” degˆil, “hak sahibi” beşerler oldugˆunu savunuyoruz. Münasebetiyle en temelde derin yoksulluk yas¸ayan beşerler hakkında “devlet ya da hayır kurumlarının yardım yapması gereken pasif o¨zneler” algısından kurtulunması gerekiyor. Gu¨c¸lendirilmesi ve etkin hayata katılması için her manada birine, kuruma, siyasi partiye muhtaçlık ve bağımlılıktan çıkarılıp toplumsal haklarla özgürleştirilmeleri gerekiyor.

– İktidar, yoksulluğun sorun olmaktan çıktığı görüşünde ancak sokak o denli demiyor…

2018 prestijiyle başlayan ekonomik kriz pandemi sonrası iyice derinleşti. Bu periyodun en değerli fotoğrafı alarmlı mamalardır. Şu anda maalesef mahallelerdeki veresiye defterleri doldu. Geçenlerde mahalle bakkalını kapatan bir bireyle görüştüm, o da besine muhtaç hale düşmüştü zira. Bir paket bez, tek tek satılmaya, olağan bir mama yerine pirinç unu alınmaya başlanmış, onu da bulamadığı vakit un çorbası yapan, hazır çorba yediren anneler var o mahallelerde. Bakın uzun vakittir fakir mahallelerde çalışıyorum, çocukların okul devamsızlığı okul terkine ait baş yoruyordum; okuldaki öğretmenlerle, ailelerle görüşüyor, mahallelerde çocukların ödevlerini yapacağı merkezler için uğraşıyordum. Artık tıpkı çocukların besine, mamaya, beze ulaşması için uğraşıyorum, yeni fakirler geliyor zira. O vakit bir sorun var demek ki devletin, mahallî yönetimlerim yoksullukla ilgili çalışmalarında yoksulluk azalmıyor ve çoğalıyorsa oturup düşünecekler o vakit. İki milyon daha yeni toplumsal kartın yanı sıra yapılacak diğer şeyler daha var. O hane içindeki tek tek her bir bireyin yoksulluğunu ölçecekler. O konuttaki engellinin, felçli, kanser, çocuk, bebek, yalnız annenin, yaşlının, yetersiz beslenme nedeni ile meskendeki bodur çocuğun, erken ölümlerin nedenlerini masaya koyup yoksulluğu azaltacak stratejik bir siyaset yapacaklar. İnsanları yarı aç yarı tok bırakıp bir tarafın kendine yalnızca bağımlı yaptığı, başka tarafında yalnızca izleyip konuştuğu bir durumdan çıkarılmalı derin yoksulluk yaşayan beşerler. Yani kısaca diyeceğim derin yoksulluk yaşayan insanları özgürleştirecek siyasetler üretilmeli.

– Sık sık rapor hazırlıyorsunuz, şu sıralar bir yenisini de tamamlamak üzeresiniz. Pandemiden en çok hangi kesim etkilendi?

En çok, garson, seyyar satıcı, terzi, dokumacılık çalışanı, inşaat çalışanı, kaynakçı, mesken işçisi, atık kâğıt çalışanı, elektrikçi, müzisyen, çiçekçi, berber vb. üzere günlük yarar getiren, toplumsal teminatı olmayan insanları etkiledi.

– Bütün gün birlikteydik, telefonunuz hiç durmadı. Ortalama kaç aileyle görüşüyorsunuz?

Abartmıyorum, günde en az 40-50 aile arıyor ve lakin günlük hayatın içinde en az 10-15 aile ile görüşebiliyor ve kederine derman olmak için uğraşıyorum. Doğal yalnızca ben deği, Derin Yoksulluk Ağı’ndaki arkadaşlarım da bu türlü çalışıyor.

– Araştırmayı yaparken nereleri merkez alıyorsunuz? Ne kadarı tertipli bir gelirden mahrum? Nasıl iş yapıyor, meskene nasıl ekmek götürüyor bu beşerler?

Saha görüşmelerinde pandemi ile birlikte konuta kapanan ve günlük yararlarını büsbütün kaybeden teminatsız aileleri 18 Mart prestiji ile besin göndererek destekledik. Bu ailelerin büyük çoğunluğu benim 20 yıldır bu mahallelerde saha çalışmalarımdan tanıdığım aileler. Sonrasında onların tanıdıkları, komşuları, komşularının komşuları da aramaya başladı. İşte biz bu pandemide konuta kapandıklarında desteklediğimiz bu aileleri kısıtlama bittiğinde ziyaret ettik ve araştırmayı yapma gereği duyduk. Temmuz-Eylül 2020 ortasında İstanbul Ataşehir, Beyoğlu, Çekmeköy, Fatih, Şişli ve Ümraniye odakta olmak üzere Avcılar, Esenyurt, Üsküdar, Sancaktepe, Sultangazi ve Sultanbeyli ilçelerinin en fakir mahallelerinde yaşayan 103 aile ile yüz yüze görüşme yaptık. Derinlemesine görüşmelerde bölgedeki ailelerin demografik bilgileri, pandemi öncesi ve sırasında eğitim, sıhhat, toplumsal hayat, çalışma hayatı, güvenlik, beslenme ve bakım üzere temel haklara ne derece erişebildikleri; bu alanlarda yaşadıkları zahmetler ve onların gözünden tahlil teklifleri araştırıldı. Araştırmaya katılan hanelerde 0-10 yaş ortasındaki çocukların oranı yüzde 72’ye ulaşıyor. 103 hanenin 97’sinde ise 18 yaş altında en az bir çocuk bulunuyor.

– Ya beslenme, sıhhat, eğitim gereksinimleri?

Çocuk nüfusunun yoğunluğu çocukların beslenme, sıhhat ve barınma üzere temel muhtaçlıklarının yanı sıra eğitim gereksiniminde da önemli sıkıntılar yaşandığına işaret ediyor. Günlük ve inançsız işlerde çalışan nüfusun yüzde 42’sini kâğıt, hurda, naylon toplayıcılar oluştururken, bunları yüzde 15’le dokumacılık çalışanları, yüzde 8’le paklık çalışanları, yüzde 7 ile seyyar satıcılar ve çiçekçiler ve yüzde 3’le de müzisyenler takip ediyor. Araştırmaya katılan şahıslardan yüzde 67’si günlük işlerde çalışıp pandemi periyodunda çalışamadığını belirtirken yüzde 16’sı işten çıkarıldığını, yüzde 10’u fiyatsız müsaadeye çıkarıldığını ve sadece yüzde 6’sı iş durumunda bir değişiklik olmadığını belirtiyor. Sokağa çıkma kısıtlamaları, pandemi periyodunda müşterilerin seyyar satıcılardan alışveriş yapmaktan korkması, günlük paklık emekçilerine iş çıkmaması üzere faktörler bu kısımdaki işsizlik ve gelir kaybının en önde gelen nedenleri. Tüm bunlara karşın bu süreçte kaçak ya da virüs kaygısıyla çalışanlar ise “evde aç kalmak ya da dışarıya çıkıp risk almak” ikilemi ortasında kaldıklarını lisana getiriyorlar.

Yüzde 83,3 Pandemide mesken paklık gereçlerine erişemedi

– Çocuklar da mı çalışıyor?

Olağan, yetişkinlerle birlikte çalışmak zorunda olan çocukları da katınca çocuk personellik oranı yüzde 13’lere kadar çıkıyor. Bunun temel nedeni ise ailede çalışan yetişkinlerin hastalık yahut farklı bir sebeple çalışamayacak durumda olması ya da ailede çalışan yetişkinlerin gelirinin muhtaçlıkları karşılamaya yetmemesi. Fakat beni en fazla şoke eden sonuçlardan biri, konut geçindirmek zorunda olan çocuklar oldu. Hanelerin yüzde 6’sında sırf çocuklar konut geçindiriyor. Çalışan çocuklar doğal olarak okula ya da online eğitime de devam edemiyor. Online eğitime devam edebilmenin temel koşulu olan bilgisayar, tablet üzere aygıtların ve ayrıyeten internet hizmetinin sağlanamaması da işin öbür bir istikameti. Tekrar olağan ki görüşme yapılan şahısların hiçbirinin “uzaktan çalışma” talihi yok; seçenekler “evde aç kalmak ya da dışarıya çıkıp risk almak”. Görüşülen bireylerden yüzde 64’ü kirada otururken, yüzde 26’sı konut sahibi ya da oturduğu konuta kira ödemiyor. Yüzde 10’luk bir kesim ise barınmak için baraka, konteynır ya da çadırlarda kalıyor. Kira ödeyenlerin yüzde 38’i ise gelir elde edemedikleri için konutlarından çıkarılma riski ile karşı karşıya. Şu anda ise birçok aile konut değiştiriyor, ya akrabalarına ya da mesken bile diyemeyeceğiniz yerlere taşınıyor. Olağan kaidelerde pak suya erişim bu oranlardayken pandemi ile birlikte bu oran giderek artmış.

Yüzde 82,1 Çocukların kendisine ilişkin bir odası yok

– Tutulmuş rastgele bir çetele, bir istatistik bulunuyor mu?

Şu an her 100 kişinin 46’sı pak içme suyuna erişemediğini söylüyor. Şebeke suyuna kesintisiz erişim sağlayamayanların oranı yüzde 34 iken, elektriğe kesintisiz ulaşamayanların oranı ise yüzde 33. Her 10 hanenin 1’inde besinlerin koruma edilmesini sağlayan buzdolabı; her 5 hanenin birinde ise çamaşır makinesi yok. 103 hanenin sadece yüzde 4’ü sorun yaşamadan bebek bezi ve maması alabildiklerini belirtirken yüzde 74’ü bebeklerine bez ve mama alamıyor; yüzde 65’i maske ve kolonyaya erişemiyor. Hijyen konusunda bayanların durumu da vahim bir tablo çiziyor. Pandemi devrinde dayanak olmadan sadece 10 bayanın 2’si hijyenik pet gereksinimini karşılayabilir durumda. Olağan periyotta ise bu imkân 10 bayandan 4’ü için geçerli olmuş. Salgın devrinin temel gözetici ekipmanları olan maske ve kolonyaya ise her 100 şahıstan 65’i erişemiyor.

2 BİN 500’DEN FAZLA AİLEYE BESİN GİTTİ

Biz Derin Yoksulluk Ağı olarak bu süreçte 2 bin 500’ten fazla aileye besin gönderdik, 112 öğrenciye tablet ulaştırdık, sayamayacağım kadar çok ailenin kesilen elektriğini açtırdık, 12 öğrenciye burs bağladık.

– Bütün bu ağır tablonun bir tutanağı var mı? Ne yiyor, ne içiyorlar?

Açlık riski her geçen gün artıyor. 100 kişinin 14’ü besine hiç erişemiyor; yüzde 49’u belli besin kümelerine ulaşamıyor; yüzde 53’ü daha fazla öğün atlıyor. Çöpten besin toplayanların oranı artışta, bilhassa günlük işlerde çalışan, pandemi öncesinde de derin yoksulluk şartları altında yaşayan ve besine erişmekte zorlanan hanelerin ellerindeki işleri de kaybetmeleri sonucu besine ulaşamamaya başladıkları görülüyor. Pandemiyle birlikte besine ulaşmakta daha çok zorlanan aileler besine ulaşabilmek için çöpten toplamak zorunda kaldıklarından bahsederken bir yandan çöpten topladıklarını tüketmenin pandemi istikametinden dehşet yarattığını da anlatıyorlar. Tüm bu bireylerin aylık gelir ortalaması ile 700-800 TL ortasında. İş kazaları ve meslek hastalıkları üzere alanlarda bir teminatı olmayan bu çalışanların yüzde 98’inin rastgele bir meslek örgütüne üyeliği de bulunmuyor. Şu andaki durumu soracak olursanız birçok ailenin elektriği, suyu, doğalgazı kesik. Çok sayıda aile kirasını ödeyemediği için mesken sahipleri kapıda bekliyor, birçok aile mesken değiştirdi, tekrar çok sayıda aile temel besinlere ulaşamayacak derecede, birçot çocuk kısıtlama da kendilerine verilen müddette bile çalışıyor ve binlerce çocuk okuldan koptu. Bu durum yeni yoksulluk demek ve son olarak şunu söyleyebilirim: Derin yoksulluk yaşayan her birey, her çocuk, bayan, yaşlının ruh halleri iyi değil maalesef.

– Askıda ekmek, askıda fatura üzere birçok uygulama hayata geçirildi. Yararı oldu mu?

Her ikisi de çok kıymetli kampanyalar. Bu kampanyalarda faturası ödenen birçok aile var. Lakin birçok ailenin de akıllı telefon ve internete erişimi yok. Bu nedenle vakit zaman bizler de yardımcı oluyoruz erişimlerine. Fakat askıda ekmek olayını çabucak herkes biliyor ve en yakındaki fırına gidip alıyorlar.

– Geçmiş periyotlarda de yaptığınız saha araştırmaları vardı. Hiç bu türlü bir yoksulluğa şahit oldunuz mu?

Gözlemlediğim iki şey söyleyeyim: Bir, derin yoksulluk yaşayan insanları öncesinde yarı aç yarı tok tutarak kendi siyasetine bağımlı hale getirenler, artık onları açlığa ve yalnızlığa mahkûm etti. İkinci fark ise ruhsal olarak bilhassa bebekli, çocuklu ailelerin çocuklarının önüne bir şey koyamama hali inanılmaz bir biçimde insanları depresyona, yalnızlığa, ümitsizliğe ve güvensizliğe itti. Bunun sorumlusuna gelince, hepimiziz; bu durumla yüzleşmeyen herkes; görmezden gelen, oturduğu yerden konuşan, mahallelerde fotoğraf çekerek siyaset yapıldığını sanan siyasetçiler; hiç kimse fakat hiç kimse bu “sistem sorunu” diye işin içinden sıyrılamaz.

– Kış çetin geçiyor, neyle ve nasıl ısınıyorlar?

Bir sobacı ile anlaştık ve destekçiler aracılığı 27 aileye soba alınmasını sağladık. Gönderilen besinlerin içinde bebek bezi, mama, bayan pedi, et eserleri ve zerzevat olmasını sağladık. Yani “makarna” ile ötekileştirilen insanlara yalnızca kuru besin göndermedik, çocukların oyuncaklarını ihmal etmedik. Bütün bunların da bir “hayırseverlik” , “yardım” değil temel bir hak ve dayanışma olduğunu, hem giden aileye hem de gönderen destekçiye vurguladık. Sanırım bu bahiste, bu anlayışın her iki taraf içinde anlaşılmasında başarılı olduk. Isınma sorunu ile ilgili ise şunu söyleyeyim: Dün 14 yaşında, marttan beri de iyice arkadaş olduğumuz Yavuz aradı ve dedi ki: “Hacer Abla etrafta odun bulacağımız bir yer kalmadı, senin bildiğin bir yer var mı ?” Meskende bir küçük kardeşi var ve ısınamıyor. Sorabileceği de tek ben kalmışım. Her iki durum da vahim o denli değil mi?

BAĞIŞIKLIKLARINI ÇÖPTEN GÜÇLENDİRİYORLAR!

TEMEL GELİR BİR AN ÖNCE HAYATA GEÇİRİLMELİ

– Fakir mahallelerde pandeminin görülme oranı yüksek mi? Salgınla çaba edebiliyorlar mı?

Pandemi çok yüksek alışılmış. Korona olanlar meskende kalıyor, beslenemiyor, besine ulaşamıyor; o müddet bitince tekrar çalışmaya başlıyor, sokaktaki işlere gidiyor. Meskende çocuk var, bebek var: iki odalı, bir odalı konutlar, sonra ailenin başka bireyleri hasta oluyor. Bağışıklıklarını çöpten buldukları besin ile güçlendiren beşerler var, nasıl olacak bu?

– Yoksulluk siyasete bakışlarını değiştirdi mi? Oy verdikleri partiyi bırakanlar oldu mu? İktidara bakışlarında bir farklılık var mı mesela?

Şunu söyleyebilirim hiç siyaset konuşmuyoruz. zira siyasetin varlığını hissetmiyorlar. Bu yüzden de konuşmuyorlar, yalnızlığı hissediyorlar iliklerine kadar.

– Son olarak: Ne yapılmalı? Sizin tavsiyeniz nedir? Mesela temel gelir modeli bir deva midir?

Derin yoksulluğun azaltılması, gelecek kuşaklara miras olarak yoksulluğun devredilmemesi için öncelikle bu yoksulluğa yönelik farkındalığın artırılması ve varlığının kabul edilmesi gerekiyor. Sonrasında süratlice bu derece derinleşen yoksullukla ilgili bütün devlet kurumlarının, lokal idarelerin, siyasi partilerin başlarını öne eğip “biz nerede yanlış yaptık” dedikten sonra yoksulluğu ferdi olarak kendisine, siyasi olarak da partisine ya da bir kuruma bağımlı olmaktan çıkarıp özgürleştiren siyasetleri hayata geçirmeleri gerekiyor. Bu yollardan biri de her ülkede farklı isimlerle anılan “vatandaşlık geliri, “dayanışma geliri” olan temel gelirin bir an evvel hayata geçirilmesi için iktidarı muhalefeti ile bir masanın etrafında çalışmaların bir an evvel başlaması gerekiyor yoksa her şey için çok geç olacak, yoksulluk iyice derinleşecek.

Cumhuriyet