Montrö Sözleşmesi neden bir kez daha gündeme geldi?

Getty Images

İstanbul Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanlığı kararıyla çıkılmasının kanuna uygun olup olmadığı tartışması sürüyor. TBMM Lideri Mustafa Şentop’un “Bir Cumhurbaşkanı Montrö’yü de feshedebilir mi?” sorusuna “Teknik olarak evet” cevabını vermesi, Montrö Mukavelesi’ni bir daha gündeme getirdi.

TBMM Lideri Mustafa Şentop, 24 Mart Çarşamba günü Habertürk TV’de katıldığı bir programda İstanbul Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanlığı kararıyla çekilmenin mümkün olup olmadığıyla ilgili soruya “Teknik bir tabirle Meclis onaylama müsaadesi veriyor lakin Cumhurbaşkanı onaylamayabilir yahut onaylayabilir sonra geri çekebilir. Parlamento basamağı bir müsaade basamağıdır yalnızca. Bu yeni değil, 1963’ten bu yana bu türlü oluyor bu. Bunun örnekleri var.” karşılığını verdi.

Şentop, karşılığın akabinde daha evvel Cumhurbaşkanı kararıyla Türkiye’nin çekildiği birtakım milletlerarası muahedeleri sıralayarak örnekleri olduğunu söyledi.

Bunun üzerine gazeteci Muharrem Sarıkaya, “Bir gün bir Cumhurbaşkanı gelip ben Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden çekildim derse yahut Montrö’yü tanımıyorum feshettim derse…” diye sordu.

Şentop “Teknik olarak yapabilir” karşılığını verdi:

“Sadece bizim sistemde değil Almanya da Amerika da Fransa da bunu yapabilir. Lakin mantıkta mümkün-muhtemel ortasında bir fark vardır. Marmara Denizi’nden ayran yapmak mümkün müdür? Kâfi ölçü yoğurt bulursanız, Marmara Denizi’ni de karıştırırsanız aklen mümkün olabilir. İhtimal ise gerçeklerden hareketle bir işin olabilirliği üzerine, bu mümkün değildir.”

MUHALEFETTEN REAKSİYON GELDİ

Bu sözler üzerine CHP Küme Başkanvekili Engin Altay, düzenlediği basın toplantısında Şentop’un kelamlarıyla ilgili “TBMM Lideri’nin Anayasa’nın 90. hususunu iyi irdelemesi lazım. Birtakım mutabakatlarda Meclis onayına gerek yok, kimileri için yalnızca bilgi verilir. Kimi mutabakatlar TBMM’de onaylanınca yürürlüğe girer. Cumhurbaşkanının bozacağı mutabakatlar Meclis onayına gereksinim duyulmayan mutabakatlardır. Almanya da Hitler’e bu türlü bir yetkiyi tam da 23 Mart’ta vermişti. Ülkenin başına ne belalar açtığı ortada. TBMM Liderimizin yasama yetkisini tek adama altın tepside sunması beni incitiyor.” değerlendirmesi yaptı.

Uygun Parti Genel Lider Yardımcısı Ünzile Yüksel de, “Montrö, Türkiye’nin boğazlardaki bağımsızlığıdır. Dünya’yı bıçak sırtında tutan bir mutabakat asla tek bir kişinin isteği ile kaldırılamaz” açıklaması yaptı:

“Endişe veren bir açıklama. Sahiden insan duyduğunda kulaklarına inanamıyor. Türkiye’nin bağımsızlığının temsili olan Gazi Meclisimizin Lideri Mustafa Şentop, hiç çekinmeden Montrö’nün Cumhurbaşkanı kararı ile kaldırılabileceğini lisana getiriyor. Çok tehlikeli açıklamalar yapıyorlar. Montrö’nün kaldırılmasının gündeme gelmesi bile hem Türkiye’de hem de Dünya’daki bütün istikrarları altüst eder.”

ŞENTOP: BEN RASTGELE BİR MUAHEDE İSMİ ZİKRETMEDİM

Getty Images

Tartışmanın büyümesi ve birçok muhalif siyasetçi tarafından da lisana getirilmesi üzerine Şentop, mevzuyla ilgili bir açıklama daha yaptı.

29 Mart’ta gazetecilerin sorularını yanıtlayan Şentop, “Ben rastgele bir muahede, kontrat ismi zikretmedim. İsim söylem etmeksizin Anayasa’nın 90. unsurunda ve ilgili mevzuatımızda memleketler arası antlaşmalarla ilgili iç hukuktaki düzenlemelerden bahsettim.” sözlerini kullandı:

ERDOĞAN DAHA EVVEL “MONTRÖ NE KAZANDIRMIŞTIR NE KAYBETTİRMİŞTİR, DÜŞÜNDÜNÜZ MÜ?” DEMİŞTİ

Aralık 2019’da Kanal İstanbul’un Çevresel Tesir Değerlendirmesi (ÇED) raporunun onaylandığının açıklanması üzerine Montrö Kontratı bir sefer daha gündeme gelmişti.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Bir İstanbul boğazımız var. Siz Independenta olayını unutuyor musunuz? Hepsinden öte Montrö Muahedesi Türkiye’ye ne kazandırmıştır ne kaybettirmiştir? Bunu hiç düşündünüz mü?” açıklaması yapmıştı.

30 Aralık’ta da Kanal İstanbul projesine yönelik itirazları değerlendirirken Erdoğan “Montrö Mukavelesi’nin siyasi tehdidine” dikkat çekmiş; sonrasında ise katıldığı bir televizyon programında hususla ilgili soruya “Montrö’yü başa takmayın” cevabını vermişti.

İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu, bu sözler üzerine “Kanal İstanbul, Montrö’yü baypasa dönüştürebilir ve problem yaratabilir. Başta bu varsa, o vakit Çanakkale ile ilgili de bir müdahale gerektirir ki Allah korusun” yorumu yapmıştı.

• Kanal İstanbul: Erdoğan’ın ‘hayalim’, İmamoğlu’nun ‘cinayet’ dediği proje
• Meclis’in kabul ettiği İstanbul Mukavelesi’nin Cumhurbaşkanlığı kararıyla feshedilmesi hukuka uygun mu?

Cumhuriyet