İktidarın gündeme getirdiği ve üzerinde çalışmalar yaptığı yeni seçim sistemi ve Siyasi Partiler Yasası’nda yapılmak istenen değişikliklere karşı akademisyenler ve eski siyasetçiler sorunun kaynağının zihniyet sıkıntısı olduğunu söyledi. Birinci siyasi partiler yasasının 1965 yılında çıktığını söyleyen akademisyen ve siyasetçiler, “1965 yılına kadar Siyasi Partiler Yasası yoktu. O devirde parti içi demokrasi pek ala işliyordu. Küçük partiler bile ön seçim yaparak adaylarını belirliyorlardı. Onun için Siyasi Partiler Yasası’ndan çok zihniyetin değişmesi önemli” dediler. Siyasi Partiler Yasası ve AKP’nin taslak çalışmalarını yaptığı yeni seçim sistemi tartışmalarını Cumhuriyet’e kıymetlendiren akademisyen ve siyasetçiler özetle şunları söyledi:
Esenyurt Kurucu Belediye Lideri Gürbüz Çapan: Cumhuriyet rejimi kurulurken bizi kulluktan çıkarıp Batı medeniyetine eriştirmeye çalışan kurucu babalarımız vardı. Onlar sınıfsız, sömürüsüz, ayrımsız bir toplum yaratalım derdindeydiler. Çok partili rejime geçilince 1950’den sonra farklılaşma başladı. CHP’nin karşısı köylü hareketi olduğu için birebir vakitte kurnazlardı. Türkiye’nin sağı kurnazlık üzerine kuruldu. Köylülüğün genel karakteri budur. Artık de seçimi nasıl alırız kurnazlığı düşünüyorlar. Bunların cetveli eğri, eğri cetvelden düz çizgi çıkmaz. Türkiye 600 mebus seçerek mebusun niteliğini bozmuştur. Bunun sebebi de temsilde adalet uydurmasıdır. Bunu nasıl önleyeceğiz? Seçim bölgesini büyüteceğiz. 500 bin seçmen 1 mebus seçecek ancak aklı başında o bölgeyi tanıyan, bölge için projeleri olan bir mebus olacak bu kişi. Bu milletvekilinin yetkileri olduğu üzere sorumlulukları da olacak. Bugünkü parlamentoda oy veriyorsun hesap soramıyorsun. Güçler ayrılığı diyoruz ya bunu hakikaten hayata geçirirsek hesap da sorabiliriz. O vakit milletvekili de başına iş geleceğini bunun hesabının vereceğini bilir çalışır. Bölgenin yatırım harcamalarını takip etmeli, kararda kelam hakkı olmalı. Bölgeleri yarıştırmalıyız. Zati Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde milletvekilliğinin hiçbir ehemmiyeti kalmadı. Adamı denetleyici bir güç yok parlamentoda. Bizim istediğimiz çok ve niteliksiz bir mebus topluluğumu yoksa her bölgeyi hakkıyla temsil edecek mebuslar mı? Anladığımız kadarıyla iktidar ‘daraltılmış bölge’ üzerinde duruyor. Biz ise dar bölge sisteminden yanayız. Dar bölge sistemi 500 bin nüfuslu bir yerde yüzde 50+1 birinin seçilmesidir. Cumhurbaşkanı Türkiye çapında yüzde 50+1 ile seçiliyor da niçin milletvekilleri seçilmiyor? Herkes tıpkı yerden geçmelidir. Cumhurbaşkanımıza haksızlık oluyor yüzde 50+1. Milletvekilini kimse konuşturmuyor. CHP de bile milletvekili partisinden müsaade almadan konuşamıyor. Biz dar bölge derken 500 bin kişinin yüzde 50+1 ile bir mebus seçmesini isterken, onlar daraltılmış bölge peşindeler. Bunu Turgut Özal da yapmıştı. İstanbul’u 8 bölgeye çıkarmıştı. Artık iktidar da millet nasılsa partiye oy veriyor diyerek bu yolu izlemek istiyor. Hala kurnazlık peşindeler. Bir kararname ile yaparlar bunu. Seçim sistemi değişirse haliyle karşı koyulamayan değişiklikler olacak. Siyasi Partiler Yasası bize 12 Eylül’den kalan bir miras. Siyasi Parti Lideri kim olursa tüzüğü değiştirebilir. Mesela Tayyip Erdoğan’ın tüzüğü çok demokrattı. Herkesi kapsayacaktı. İktidar olduktan sonra çabucak bir kurultay yaptılar bütün yetkileri Merkez Yürütme Kurulu’na (MYK) verdiler. Sonra MYK toplantı yetkileri genel lidere verdi. Yani gerçek temsile gitmeyince tüzüğün bir manası yoktur. Seçim sistemini değiştirmek lazım. 500 bin kişinin seçtiği vekile her istediğini yaptıramazsın. Bardağa, bıçak dedirtemezsin. Partiye ya da bireye değil, başa oy veren bir sistemi oturtmamız lazım. Milletvekillerinin sayısını azaltacağız, yetkisini arttıracağız, sorumluluk vereceğiz. Gerekirse yanlış yaptığında temsil ettiği bireylerce mahkemeye götürülebilir olacak. Vekiller hesap verebilmeli. Otomatik olarak da Siyasi Partiler Kanunu değişecek aslında.
‘MHP BARAJ ALTINDA KALABİLİR’
Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı (TESAV) Lideri Erol Tuncer:
‘AKP MASA BAŞINDA KAZANDIRACAK BİR SEÇİM SİSTEMİ DİZAYN EDİYOR’
Eski İktisat Bakanı Ufuk Söylemez: Siyasal İslamcı zihniyete sahip şahıslar, partiler ve iktidarlar asla ve asla demokratik, eşitlikçi, özgürlükçü bir yasal düzenleme yapmazlar, yapamazlar. Zira bu onların fıtratına muhalif. AKP’nin MHP ile birlikte anca yüzde 40-41 bandına çıkabildiği görülüyor. Yüzde 50+1 almaları bu sistemle neredeyse imkânsız. O nedenle sıkışmış vaziyetteler. Bir yandan ıslahat derken bir yandan da taraflı, partizan, kutuplaştırıcı kararlar ve hukuk faciası sayılabilecek uygulamalar gün üzere ortada. Yapacakları tek şey; masa başında onlara seçim kazandıracak bir seçim sistemi dizayn etmek. Şahsa ve partiye özel bir seçim sistemi istiyorlar. Bunlar panik hareketlerdir. Türkiye’nin işsizlik, yoksulluk ve yolsuzlukla uğraş edip bunları konuşması gerekirken bugün anayasa açıklamasının kimsenin karnını doyurmayacağı ortadadır. Bunların kederi anayasa, demokrasi, özgürlük olmadığı pek açıktır. Yapmak istedikleri Anayasa değişikliğinin Meclis’ten geçeceğine inancım yok. Referanduma götürmeleri halinde de bu referandum hem AKP’nin anayasa değişikliğine hayır hem de AKP’ye hayır olarak sonuçlanabilir. MHP’nin yapılan araştırmalara nazaran oy oranının yüzde 6-7 bandına düştüğü görülüyor. Kamuoyunda da milliyetçi bir partinin ümmetçi bir partiyle bir ortada olması, ihvancılarla kol kola girmesi garip karşılanıyor. Dorukta bu birlikteliği sürdürmek isteseler de tabanda bunun karşılık bulmadığı ortada. Dar bölge sisteminde en büyük ziyanı MHP görecektir. AKP bunun için de bin formül yaratabilir doğal. Bu gayretler bir ikbal ve iktidarda kalma arayışıdır. MHP’yi kurtarmak için barajı da düşürebilirler lakin bu yapılsa bile MHP için kurtuluş olmaz. Daha berbat olur. Öte yandan Siyasi Partiler Yasası’nda da katiyen değişikliğe gidilmeli. Siyasi Partiler Yasası, önderlerin seçtiği isimlerin önünü açıyor. Hem parti içinde hem mecliste önderlerin talimatlarıyla bir buyruk komuta siyasetine mecbur bırakıyor. Demokratik siyasetin önünü tıkayan Siyasi Partiler Yasası’dır. Yalnızca öndere biat eden düşük profilli isimler mebus yapılarak, birileri için dikensiz gül bahçesi yaratılıyor. Bunun da ülkeye bir faydası olmadığını görüyoruz.
“YÜZDE 10 BARAJ ÇOK YÜKSEK”
Prof. Dr. Erhan Karaesmen:
“TÜRKİYE PARTİ MEZARLIĞINA DÖNDÜ”
Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Necmi Yüzbaşıoğlu: Ben, dar etraftan uzak olarak etraflarda bir değişiklik yapılmaması, mevcut seçim etraflarının korunması gerektiğini düşünüyorum. Nüfusu stabilize olmamış yerlerde eşit dar etraf oluşturmak, dar bölge sistemini uygulamak çok sıkıntı. 600 milletvekili var ve 600 eşit seçim etrafına ayırmakta da bir zorluk var. Dar sistemde kime oy verileceği bilinir ama bu durum adayların kimlikleri öne çıktığı için, bu etnik ve mezhepsel davranışları arttırır. Bu sıkıntıların önüne geçebilmek ismine geniş etrafın daha faydalı olduğunu düşünüyorum. Geniş etraf bütünlük sağlarken dar etraf bölünmeye sebep olur. Geniş etrafta siyasi partiler etnik farklılıkları göz önüne alarak birbirine yakınlaştırır. Öte yandan baraj sisteminin yüzde 10 olması hiçbir demokratik ülkede yok. Baraj en fazla yüzde 5 olmalı. Türkiye için istikrarlı bir hükümet kurulması için yüzde 4 ila 5 ülküdür. Seçim ittifakları ise tabi ki olabilir. Seçim ittifakları seçim öncesi bir koalisyon üzeredir. Koalisyon bir ülkenin siyasi bölünmüşlüğünün parlamentoya yansımasıdır. Bence daha sağlıklıdır. Öte yandan Siyasi Partiler Yasası’nda değişikliğe gidilmeli. Siyasi partiler demokratik işleyişe kavuşturulmalı. Mesela; adayların belirlenmesi. Adaylar ön seçimle belirlenmeli. Parti merkez organının ya da parti başkanının belirlememesi, bu tarafta bir değişiklik yapılması gerekir. Siyasi parti kapatmalarına ait telaffuzlarda sonuca odaklı değil. Türkiye parti mezarlığına döndü. HDP öncesi de çok parti kapatıldı. Yine açıldı tekrar kuruldu. Bunlardan ders almak gerekir. HDP 6-7 milyon oy alıyor. Türkiye’de bu türlü bir kesim var ve bu kesitin de parlamentoda kendisini tabir edebilmesi gerekir. Kürt sıkıntısının çözülmesi için kendi kimliklerini sürdürmek isteyen insanların da parlamento da bu problemleri lisana getirmesi ve tahlil araması gerekmektedir. Farklı görüşlerle tahlile daha kolay ulaşacağımızı düşünüyorum. Silah olmasın istiyoruz. Barışçıl tahlil olsun istiyorsak bunun yeri parlamento. AKP’de 2008’de kapatılma konusunda ipten dönmüştü. 1 oy farkla kapatılmadı. Lakin yaşadığı o durumla daha da gürbüzleşti. Yaşanan mağduriyet daha da güçlendirir. İktidar seçim sistemi ve siyasi partiler yasasında yapacağı değişikliklerle parti kapatmanın önünü açabilir. Anayasa parti kapatmaya müsaade veriyor. 2 çeşit yaptırım var. Hazine yardımından mahrum bırakma yaptırımı var, AKP’ye 2008’de verildiği üzere. Kapatma yaptırımı da mümkün. Bu bahiste bir yasal değişikliğe gereksinim yok. Kapatılmak istenirse kapatılabilir lakin bu bir tahlil değil. Yeni bir yasal ya da anayasal düzenleme yaparken geçmişteki meseleleri göz önünde bulundurmak gerekir. Bakılmazsa yapılan anayasal düzenlemeler tahlil olmaz.
“TEMEL SORUN CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ”
Eski Kadıköy Belediye Lideri Selami Öztürk: Sistemin büsbütün değişmesi gerekiyor temel sorun cumhurbaşkanlığı sistemi denilen ucube bir sistemin getirilmiş olması. Şu anda koalisyonları mecburî hale getirilmeye çalışılıyor. Yeni yapılacak olan düzenlemede sistemin değişmesi lazım. Sistem değiştikten sonra parlamenter sisteme dönmemiz lazım. Yasama yürütme yargının ortasındaki düzenlemeyi tekrar yapmamız lazım. Ayrıyeten baraj sisteminin büsbütün ortadan kaldırılması lazım. En azından yüzde 3’e kadar düşürülmeli. Yüzde 3’ün üzerindeki baraj belirli formda parlamentoya girmesini engelliyor. Biz demokrasiyi olduğunca tabana çekmemiz gerekiyor. Baraja tümüyle karşıyım. Siyasi partiler yasası ise büsbütün değiştirilmeli. Cumhurbaşkanlığı Sistemi getirildiğinde, bu sistemin tamamlayıcısı olarak siyasi partiler kanununun değiştirileceği, seçim vaadi olarak söylenmişti. Lakin ne seçim yasası ne siyasi partiler kanunu değiştirilmedi. Siyasi partiler yasası değiştirilerek, partilerin içine demokrasi getirilmeli. Önder hegemonyasına son verilmeli. Milletin zorlanan önüne konulan beşerler seçiliyor. Demokrasiyi daha çok tabana yaymak gerekiyor. Oy verene baht verilmesi lazım. Siyasi partiler kanunu buna çok mani. Öte yandan siyasi partiler yasasının değişmesiyle de parti kapatmaların önü açılmamalı. Siyasi parti kapatmaların bir deva olmadığını Türkiye çok iyi anladı. Yalnızca hukuken gerekli durumlarda partilerin kapatılması gerekir. Türkiye’de parti kapatmaların yerine cürüm işleyenlerin cezalandırılması ve onların siyasetten men edilmesi, hazine yardımlarının kesilmesi üzere ön önlemler var. Bence kapatmak gerçek değildir. Siyasi partiler yasasının değişmesiyle de parti kapatmaların önü açılmamalı. Sorumlusu varsa cezalandırılmalar yapılmalı. Seçim sisteminde ise değişiklik yapılmaması gerekiyor. 600 milletvekili bile çok fazla. Her siyasi parti iktidarda kalabilmek için kendisine en uygun sistemi getirmeye çalışıyor. Merhum Turgut Özal da bu işi çok iyi yaptı ve seçim sistemini değiştirdi. Lakin seçim sisteminin üzerinde oynanması iyi değil. Dar bölge sisteminin tek yararı yerelde vatandaş kendi milletvekilini daha iyi tanıması olur. Öbür yarar sağlamaz.
Cumhuriyet
