Oruç Reis’in çekilmesi AB ülkelerinin Türkiye’ye yaptırım kararını etkiler mi?

Getty Images

12 Ekim’den bu yana Doğu Akdeniz’de sismik araştırmalar yürüten Oruç Reis, Türkiye’nin vazife müddetini uzatmaması üzerine 30 Kasım sabahı Antalya Limanı’na döndü.

Türkiye’nin bu adımı, Akdeniz’deki hidrokarbon faaliyetleri nedeniyle yaptırım paketinin görüşüleceği AB Tepesi’nden yalnızca 10 gün evvel atması dikkat çekti.

Diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin tansiyonun azalması ve yaptırım paketinin gündemden düşmesi hedefiyle bu adımı atmasına rağmen, yaptırım mümkünlüğünün güçlü bir formda masada durduğuna dikkat çekiyorlar.

Fransa’nın liderliğinde, Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin teşebbüsleriyle doruktan Türkiye aleyhine bir karar çıkarılmasına çalışıldığını kaydeden kaynaklar, Berlin’de şimdi tam kararın oluşmadığını fakat “Türkiye ile müzakere yorgunu” Almanya’nın bu sefer yaptırım baskısına direnemeyebileceği görüşünü lisana getiriyorlar.

Türkiye-AB münasebetlerinin geleceği açısından son derece kıymetli bir periyoda giriliyor.

AB devlet ve hükümet liderleri 10-11 Aralık günlerinde AB Kurulu Doruğu’nda bir ortaya gelecekler. Tepede resmi gündemin en kıymetli başlıklarından birini Doğu Akdeniz’deki gelişmeler ve AB’nin Türkiye’nin faaliyetlerine dönük alacağı kararlar oluşturacak. Önderler toplantısından evvel AB dışişleri bakanları 7 Aralık’ta toplanacaklar ve dorukta alınacak kararlar açısından son hazırlıkları değerlendirecekler.

AB, 1 Ekim’de yaptığı önderler toplantısında, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de tek taraflı faaliyetlerine devam etmesi ve milletlerarası hukuku çiğnemesi durumunda, Aralık doruğunda yaptırım uygulayacağı ihtarında bulunmuştu.

Tansiyonun artmaması durumunda ise Türkiye’ye gümrük birliğinin güncellenmesi, vize serbestisinin müzakere edilmesi, göç muahedesinin yenilenmesi ve Doğu Akdeniz için milletlerarası konferansı da içeren “pozitif gündem” sunan AB, diplomaside “havuç-sopa” olarak tanımlanan bir yaklaşımı benimsediğini göstermişti.

Getty Images

Türkiye ise bu paketi kâfi bulmadığını açıklamış ve Eylül ortasında Antalya’ya çektiği Oruç Reis gemisini 12 Ekim’den itibaren Yunanistan’ın Meis ve Girit adaları ortasında yer alan bölgede sismik araştırmalar yapmakla görevlendirmişti.

Türkiye’nin bu adımı üzerine Yunanistan, yine başlaması için uzlaşılan “istikşafi görüşmelerin” Oruç Reis bölgede olduğu sürece gerçekleşmeyeceği açıklamasında bulunmuş ve AB’den yaptırım davetinde bulunmuştu.

Türkiye’den AB’ye güçlü bildiriler

Diplomatik kaynaklara nazaran, doruğa 10 gün kala tarafların konumları şöyle:

Türkiye, son periyotta yaptığı iki kıymetli atakla AB’ye güçlü bir ileti verme yolunu seçti.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Türkiye’nin geleceğinin AB’de olduğunu söylemesini ve Başdanışmanı ve Sözcüsü İbrahim Kalın’ı Brüksel’e göndermesine dikkat çeken kaynaklar, hükümetin ıslahat telaffuzuna paralel olarak başta AB olmak üzere dış siyasette da değişime gitme iletilerinin not edildiğini belirtiyorlar.

Lakin AB içerisinde Türk hükümetinin kapsamlı bir demokrasi ıslahatı gerçekleştireceğine çok az kişinin inandığı, Ankara’nın bu taraftaki iletilerinin dengeli olmadığı görüşünün daha fazla taraftar topladığı da kaynaklarca lisana getiriliyor.

BBC

Ankara’dan gelen ikinci atılım ise Oruç Reis gemisinin misyon mühletinin uzatılmaması oldu. Ankara, bu adımıyla NATO dışişleri bakanları toplantısı ve AB dorukları öncesinde tansiyonu yumuşatan ülke algısı yaratırken, Atina’nın istikşafi görüşmelerin başlatılması için öne sürdüğü şartı da karşılamış oldu.

Lakin diplomatik kaynaklar, bu adımın AB için sürpriz olmadığını, Ankara’nın tam da doruktan çabucak evvel -aynı Ekim doruğu öncesinde olduğu gibi- bu türlü bir adım atmasının beklendiğini vurguladılar.

Kaynaklar, bu nedenlerle AB’nin, Türkiye’nin ataklarını yaptırım mümkünlüğünü bertaraf etmek emeliyle yaptığı görüşünde olduğunu belirttiler.

NATO kartı masada

Bu olumsuz tabloya rağmen, diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin 7 Aralık ve 10 Aralık günlerine kadar geçecek müddette başta Almanya olmak üzere aktif bir diplomasi uygulayarak, yaptırım gündeminden uzaklaşılmasına çalışacağını öngörüyorlar.

Türkiye’nin bu kapsamda kullanacağı adreslerden birinin NATO olacağını belirten kaynaklara nazaran Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 1-2 Aralık günlerinde yapılacak NATO dışişleri bakanları toplantısında Türkiye’nin Yunanistan ile problemlerini diyalogla çözme konusundaki kararlılığını tüm bakanların önünde bir daha gündeme getirebilir.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’de 30 Kasım’da yaptığı bir açıklamada, Oruç Reis’in bölgeden ayrılmasının ittifak çatısı altında sürdürülen Türk-Yunan tansiyonu azaltma uğraşları açısından olumlu bir gelişme olarak kıymetlendirdi.

Getty ImagesAlmanya Başbakanı Angela Merkel, AB’nin Aralık doruğunda Türkiye’ye yaptırımların görüşüleceğini açıkladı

Almanya, yaptırım mümkünlüğünü dışlamıyor

Türkiye-AB ilgilerinin daha da gerilmemesi için Doğu Akdeniz tansiyonunun başından bu yana en çok uğraşan ülke AB periyot başkanlığını da yürüten Almanya oldu.

Ağustos ve Eylül aylarındaki buhranın azaltılmasında ve sonrasında Ankara-Atina ortasında müzakerelerin yine başlatılması kararı alınmasında kritik rol oynayan Almanya, 1 Ekim toplantısında yaptırım için bastıran Fransa ve Yunanistan’ı engellemiş ve olumlu gündemin önerilmesini sağlamıştı.

Lakin diplomatik kaynaklara nazaran, Türkiye’nin 12 Ekim’de Oruç Reis’i bölgeye göndererek tansiyonu artırması, Berlin’de önemli hayal kırıklığı yarattı. Berlin’in Türkiye’ye yaptırım uygulanmasına ilkesel olarak karşı olduğu, lakin son iki ayda yaşanan süreç nedeniyle Fransa ve Yunanistan’ın baskıları karşısında sert muhalefetini yumuşatmak durumunda kaldığı biliniyor.

Getty Images

Tepede gelişecek duruma nazaran, AB’den Türkiye’ye “son bir güçlü uyarının” ya da tesirleri hudutlu bir yaptırım paketinin de çıkabileceği, periyot lideri sıfatıyla Almanya Başbakanı Angela Merkel’in yaklaşımının kararın şekillenmesinde değerli rol oynayacağı kaydediliyor.

Merkel’in Avrupa Parlamentosu’nda yaptığı Türkiye ile istenilen seviyede ilerleme sağlanamadığı tespiti Berlin’in durumunun Ekim ayından farklı olarak yaptırımları dışlamadığı olarak değerlendirildi.

AB Kurulu Sözcüsü Peter Stano da 30 Kasım’da yaptığı açıklamada, “AB başkanları, tek bir açıklama ya da atak üzerinden hareket etmeyecek. Kıymetlendirme sürecinde, belirlenen mühlet zarfındaki davranışlar ve açıklamalar göz önünde bulundurulacak,” diyerek Türkiye ile ilgili kararın yalnızca Oruç Reis’in çekilmesi üzerinden verilmeyeceğini kayda geçirdi.

Fransa, yaptırım için bastırıyor

Diplomatik kaynaklar, Ankara ile birçok dış siyaset alanında karşı karşıya gelen Paris’in 10-11 Aralık Doruğu’ndan yaptırım kararı çıkarttırmak için önemli bir diplomatik baskı uyguladığını kaydediyorlar.

Bilhassa Almanya ile temaslarını sıkılaştıran Fransa Dışişleri Bakanı Jean Yves le Drian, her fırsatta Türkiye’ye karşı net bir karşılık verilmesi gerektiğini, AB’nin kendi çıkarlarını ve üyelerini muhafaza konusundaki kararlılığını göstermesi gerektiğini kaydediyor.

Lakin Fransa’nın bu baskıcı halinin AB içerisinde “antipati” yarattığı, Macron idaresinin AB’yi kullanarak Türkiye karşısında bir atak gerçekleştirip iç siyasette kazanım elde etme arayışının beğenilen karşılanmadığı bedellendiriliyor.

Getty ImagesMiçotakis ve Macron Ocak ayının sonunda görüşmüşlerdi.

Fransa’nın Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile bir arada yaptığı çalışmalarda, Türkiye’ye uygulanacak yaptırım listesinin sembolik değil, tam bilakis ekonomiyi, bankacılık sistemini amaç alacak halde oluşturulması gayretinde olduğu kaydediliyor.

Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti de yaptırım istiyor

Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti, AB Doruğu’ndan kesinlikle yaptırım çıkmasını istiyor. Fransa ile bu süreci koordine eden Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti, Türkiye’nin Oruç Reis’i geri çekmesinin büsbütün taktiksel olduğunu, AB’nin sert karşılık vermemesi durumunda tek taraflı adımlara devam edeceği ihtarında bulunuyorlar.

Yunanistan’ın bu süreçte Türkiye’nin istikşafi görüşmelerin başlatılması davetlerine karşılık vermesinin beklenmediğini kaydeden kaynaklar, tepe öncesinde tansiyonun düştüğü algısını ve hasebiyle yaptırım mümkünlüğünü azaltmak istemediğine dikkat çekiyorlar.

İspanya, İtalya yaptırımlara karşı

Türkiye’ye yaptırım uygulanmasına karşı ülkelerin başında İspanya ve İtalya geliyor. Fransa’nın Akdeniz siyasetinden rahatsız olan her iki ülke, Türkiye ile bağlantıların daha da gerginleşmemesi için diyalog kanallarının açık tutulması gerektiğini vurguluyor.

Her iki ülke de 1 Ekim toplantısı öncesinde açık bir biçimde yaptırıma karşı olduklarını açıklamışlardı.

Lakin kaynaklar, AB içerisinde Almanya’nın da içinde yer aldığı geniş bir uzlaşı çıkması durumunda Madrid ve Roma’nın istemeyerek de olsa birlik dayanışmasına katılacağı değerlendirmesini yapıyorlar.

Getty Images

Türkiye-AB ilgilerinde fırsat kaçtı mı?

Diplomatik kaynaklara nazaran, Türkiye’nin Oruç Reis gemisini çekmesi AB başşehirlerinde büyük bir tesir yaratmadı.

Türkiye’nin Ekim ayında uyguladığı siyasetin Ankara’nın asıl hedefine ait kuşkular uyandırdığına, yaptırım aksisi ülkelerin bile artan tansiyondan Türkiye’yi sorumlu bulmaya başladığını anımsatan kaynaklar, Ekim ayından bu yana geçen 2 aylık müddetin Ankara’nın aleyhine olduğunu vurguluyorlar.

Birebir kaynaklar, AB’nin yine olumlu gündeme dönüp Ekim ayında lisana getirdiği somut teklifleri bu tepede Türkiye’nin önüne sunmasının gerçekçi olmayacağını, bu açıdan kıymetli bir fırsatın kaçtığına işaret ediyorlar.

Cumhuriyet