Türkiye Kurumsal İdare Derneği (TKYD) İdare Konseyi Lideri Dr. Tamer Latife, yatırımcı dostu bir ortamın sağlanması, türel altyapıların ve teşvik sistemlerinin kesinlikle düzenlemesi gerektiğini anlatarak “Bunlar eksik olduğundan maalesef yatırım manasında pek çok kurumun radarında değiliz” dedi.
Üyelerinin şu anki en büyük telaşlarının pandemide dördüncü dalga riski olduğuna işaret eden Dr. Tamer Latife ile kurumsal idarenin kıymeti, atamalardaki liyakat ve iktisattaki temel sıkıntıları konuştuk.
– Kurumsal idare; adillik, şeffaflık, hesap verebilirlik ve sorumluluk üzerine konseyi. Türkiye’de şirketler bunları ne kadar içselleştirebiliyor?
Kurumsal idare isminin konulması 1990’lı yıllarda, bilhassa Batı piyasalarında krizlerin ve yolsuzlukların ön plana çıkmasıyla gerçekleşti. OECD 1999, Sermaye Piyasası Konseyi ise 2003 yılında Kurumsal İdare İlkeleri’ni yayımladı. Türkiye’de kurumsal idarenin; karar alma sistemlerinde, idare konseyi toplantılarında ve kurumların tüm kademelerinde sağlıklı bir biçimde uygulanmasını kapsayan kısmında şimdi kat etmemiz gereken uzun bir yol var.
– TKYD olarak pandeminin şirketlere tesirini ölçtünüz mü? Üyelerinizden ne cins şikâyetler alıyorsunuz?
Türkiye’nin önde gelen şirketlerinin ortalarında bulunduğu 60 kurumsal, 600’ü aşkın ferdi üyemizle kurumsal idare alanında çıtayı her geçen gün üst taşıyoruz. Geçen yıl kurumsal şirketlerin salgın ve sonrasındaki periyoda hazır olup olmadıklarını ölçmek üzere bir araştırma yapmıştık. Araştırmamıza katılan şirketlerin yüzde 60’ı bu periyoda özel misyon gücü kurduğunu, yüzde 74’ü senaryo çalışmaları yaptığını söylemişti. Her 100 şirketten 82’si finansal maksatlarında revizyona gittiğini de belirtmişti. Yaptığımız görüşmeler ve müşahedelerimiz sonucunda üyelerimizin şu anki en büyük tasalarının pandemide dördüncü dalga riskinin ve pandemi sonrası sürecin şimdi tam olarak şekillenmemesi olduğunu söyleyebiliriz.
– Şirketin ölçeği, aile şirketi olup olmaması, borsaya kote olması vb. kurumsal idare uygulamalarını etkiliyor mu?
Türkiye’deki şirketlerin neredeyse tamamı aile şirketi. Şayet şirket, aile üzere yönetiliyorsa kısa vadede muvaffakiyet yakalanabilir lakin orta ve uzun vadede önemli riskler kelam konusu olur. Üçüncü jenerasyona geçen şirketlerin oranının yüzde 13, dördüncü jenerasyona geçenlerin ise yüzde 2 seviyesinde kalması da bunu gösteriyor. Günümüzde şirketlerin önünde çevresel faktörlerden siber güvenliğe uzanan çok sayıda tehdit varken farklı refleksler geliştirebiliyor olmak büyük kıymet kazanıyor. Günümüzde hiçbir şirketin, ‘kurumsal idareye gereksinimim yok’ deme lüksü bulunmuyor. Sağlıklı yapıyı kurmanın anahtarı kurumsal idare.
YATIRIMCI DOSTU ORTAM SAĞLANMALI
– Türkiye’ye gereğince yabancı yatırım çekebiliyor muyuz? İş dünyasını bu mevzuda nasıl değerlendiriyorsunuz, teklifleriniz neler?
Maalesef yatırım çekme konusunda potansiyelimizin gerisindeyiz. Yatırımcı dostu bir ortamın sağlanmasına, kurumsal idarenin hem devlet hem de şirket idarelerinde aktif bir biçimde uygulanması için koordineli bir planlamaya gereksinimimiz var. Türel altyapıları, şirketler üzerindeki düzenlemeleri ve teşvik sistemlerini de kesinlikle düzenlemeliyiz. Bu düzenlemeler şu anda eksik olduğundan maalesef yatırım manasında pek çok kurumun radarında değiliz.
Şirketler kesinlikle altyapıya, insan kaynağına, dijitalleşmeye yatırım yapmalılar.
LİYAKAT ÖN PLANDA OLMALI
– Türkiye’de asırlık şirketlerin sayısı çok az. Nerede yanılgı yapıyoruz?
En temel problemlerden biri, şirket kurucusunun ben merkezli idare anlayışının kırılamıyor olması. İkinci öge, nasıl herkes sanatçı, atlet olamazsa tüccar da olamaz. Münasebetiyle işe duygusal bakmamak, liyakati ön plana çıkarmak lazım. Yalnızca yaşından ötürü işi en büyük kardeşe emanet etmek yanlışsız değil. Şirketlerin kendini hakikat anlatması, strateji oluşturması ve bir öykü yaratması gerekir. Bunu yapmayan şirketler bir noktada cam tavana takılıyor.
– Türkiye’deki şirketlerin idare şurası yapısını genel olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ülkemizdeki şirketlerin sermaye yapısını gelişmiş piyasalardaki şirketlerinki ile karşılaştırdığımızda mülkiyet ağırlaşması olduğunu görüyoruz. Bizim şirketlerimizde, aileler payların yüzde 50’den fazlasını denetim ediyor. Bu da bizi işveren kavramına ve işverenler tarafından belirlenen idare konseyi yapılarına götürüyor. Üyeler belirlenirken şirketi zorlayacak, sistemleri sorgulayacak profiller pek tercih edilmiyor. Ülkemizdeki kurumlarda yer alan bağımsız idare şurası üyesi sayısı, kurumsal idare alanında başarılı kabul edilen dallarda dahi şimdi kâfi düzeyde değil. Türk bankalarının idare heyetlerindeki bağımsız üyelerin oranı yüzde 29 iken Avrupa bankalarında bu oran yüzde 76. Bu bahiste önümüzde uzun bir yol var.
BELGİSİZ BİR ORTAMA GİRDİK
– Covid-19 ile artık salgınlar, afetler, global ısınmayı daha sık konuşuyoruz. Bu türlü bir ortamda, şirketler geleceğe nasıl hazırlanmalı?
2008 kriziyle birlikte 2. Dünya Savaşı’ndan bugüne dizayn edilmiş ekonomik sistemde önemli bir çatlama yaşandı. Dünya genelinde ekonomik güçler ortasında istikrar oluşturma, kendini bulma uğraşları sürerken Covid-19 geldi. Buna ek olarak süratle gelişen dijitalleşme ve sürdürülebilirliğin ön plana çıkmasıyla birlikte meçhul bir ortamın içine girdik. Şu anda ülkelerin, kurumların, şirketlerin, bu yapının içerisinde nerede ve nasıl rol alacaklarına dair bir tanımlama sürecindeyiz. Artık şirketler bazında da ülkeler bazında da yeni vizyonlara gereksinimimiz var. Aksi takdirde içinden geçtiğimiz periyodun doğrularının bizim sıkıntılarımızı çözmeye yetmeyeceği çok açık. Şirketler son derece akılcı olmak, hem kısa vadeli hem de orta ve uzun vadeli perspektifi yönetebilme kabiliyetini geliştirmek, riski hayatlarının merkezine koymak durumundalar.
– Şu anda Türkiye iktisadının temel kırılganlıkları nelerdir?
Bugün Türkiye’de iş ortamının en temel sıkıntıları yüksek işsizlik, düşen büyüme ve çok enflasyonist ortamdır. Bu üçlü temelinde ekonomiyi ayakta tutan üç temel ögede da meşakkat olduğunu bize net bir formda gösteriyor. Karşı karşıya olduğumuz orta vadeli temel sorun ise ekonomik büyüme modelimizin artık gereksinimimize yanıt vermekten uzak olmasıdır. Bu gerçeklik karşısında yapmamız gereken, sürdürülebilir büyüme odaklı yeni bir ekonomik ve siyasal vizyon ortaya koymaktır.
Yeni ekonomik vizyonumuz kesinlikle büyüme alanlarının önceliklendirilmesine dayanmalı. Gücümüzü ve kaynaklarımızı katma pahalı alanlara odaklamamız muvaffakiyet için kritik. Bilhassa memleketler arası yatırımcı perspektifinde itimat faktörünün temelini oluşturan hukuk devleti kavramının kuvvetlendirilmesi de bu sürece çok büyük katkı sağlar. Kurumsal idare yaklaşımını çok önemsiyoruz.
– Pandemiyle birlikte küçük yatırımcılar bir anda borsaya yöneldi. Bu durum piyasaları ve başka yatırımcıları nasıl etkiledi?
Sağlıklı bir büyümenin taraftarıyız. Halka açılacak şirketlerin kurumsal idare alanındaki yetkinliklerine dair gereğince çalışma olmadığı kanaatindeyiz. Küçük yatırımcının bu bahiste daha şuurlu hale getirilmesi, şirketlerin finansal sonuçlar kadar o finansal sonuçları nasıl elde ettiklerinin yani idare kalitelerinin de net bir biçimde ortaya konulması lazım.
ATAMALARDA ŞEFFAFLIK KURAL
– Son 2 yılda, iktisat kurumlarında ve iktisat idaresinde misyon değişiklikleri oldu, bu kadar sık vazife değişiklikleri ekonomiyi nasıl etkiliyor?
Vazife değişikliğinin sıklığı yanlış olduğu manasına gelmez lakin soru işaretleri doğurur. Bu soru işaretlerinin olmaması için bu değişikliklerin neden yapıldığının net ve şeffaf bir biçimde her seferinde kamuoyuna izah edilmesi gerekiyor. Bilhassa ekonomik manada dışarıyla alakalı bir ülke olarak bağlantısı hakikat yapmadığımız takdirde, öbürleri bizim ismimize bu irtibatı yapar.
Cumhuriyet
