Jeofizik Yüksek Mühendisi Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan, son günlerde İstanbul’da meydana gelebilecek mümkün sarsıntılara ait yapılan açıklamalarla ilgili değerlendirmelerde bulundu. İstanbul sarsıntısının tarihinin olmadığını söyleyen Ercan, “1999 zelzelesinin üzerinden 21 yıl geçti. Beklenen sarsıntı olmadı bir türlü. Artık de yok 2024’te olacak, yok her an olabilir, yok 2029’da olabilir üzere yeniden bilimsel tabana dayanmayan kestirimler yapılıyor. Bu kestirimleri yapanların hiçbiri de jeofizik mühendisi değil. Zira zelzele kestirimlerini jeofizik mühendisleri yapar. Ve bunlar basında yer alıyor. Bu büyük bir talihsizlik aslında. Zira insanlara bir endişe pompalanıyor ki bunun bilimsel tabanı yok” dedi.
‘İSTANBUL SARSINTISININ BÜYÜKLÜĞÜ 6.4’
Prof. Dr. Ercan, İstanbul’da meydana gelecek muhtemel bir sarsıntının büyüklüğünün 6.4 olacağını söz ederek, şunları söyledi:
“Genel olarak 4 bin yıllık sarsıntı geçmişine baktığımız vakit İstanbul’un olağan büyük sarsıntısının büyüklüğü aşağı üst 6.4’tür. Bunu Kuzey Marmara olarak kıymetlendirmek ya da tam Marmara olarak kıymetlendirmek gerekiyor. Zira Marmara’nın neresinde zelzele olursa olsun, 100 kilometre yarıçaplı bir alanda yıkıcı bir tesiri oluyor. Kelamın gelişi Gölcük’te 7.5 büyüklüğünde bir zelzele oldu, bu zelzelenin Gölcük’teki yıkım gücü 11’di. Fakat Avcılar’daki yıkım gücü yaklaşık 9 oldu ve yapıları yıktı. Avcılar’ın Gölcük’ten uzaklığı 100 kilometreydi. Gölcük’te bir sarsıntı oldu, oradan yaklaşık 120 kilometre ileride Adapazarı’nda öldürücü tesiri oldu. Halbuki zelzele orada olmadı. Son İzmir sarsıntısında olduğu üzere zelzele Sisam’da oldu 7 büyüklüğünde, geldi 78 kilometre ilerideki İzmir’deki Bayraklı’yı yıktı. Demek ki sarsıntının vilayetle de sizin olduğunuz yerde olması gerekmiyor, konutunuzun yıkılması ya da tehlike altında olması için.
Münasebetiyle Marmara bölgesinde size en az 100 kilometre ileride olacak bir sarsıntı sizin depreminizdir. Hasebiyle büyük İstanbul sarsıntısı, büyük Tekirdağ sarsıntısı diye konuşulan sarsıntılar birebir vakit Kocaeli’nin, birebir vakitte Yalova’nın, birebir vakitte Bursa’nın, Mudanya’nın, Gemlik’in, Bandırma’nın, Balıkesir’in, Çanakkale’nin, Tekirdağ’ın depremleridir. Bunu bu türlü algılamak gerekiyor. Yani beklenti yalnızca İstanbul ve Tekirdağ için değil, tüm Marmara etrafı için bir yıkım beklentisi olması gerekiyor. Bunun değerli tarafı ne? Türkiye’de hiçbir yer Marmara’nın etrafında bulunduğu kadar ağır bir nüfusa sahip değil. Ayrıyeten İstanbul’da yaklaşık kilometrekare başına 2 bin 568 kişi düşüyor. Marmara ortalamasına baktığımız vakit kilometrekareye yaklaşık bin 500 kişi düşüyor. Türkiye ortalamasına baktığımız vakit 86 kişi. Demek ki ünite alanda oturan insan sayısı, ünite alanda bulunan konut sayısı Marmara’da çok ağır. En ağır olduğu yer de İstanbul. İzmit’in bulunduğu kesim, yani ünite alandaki yoğunluklar. Ünite alanda yoğunluk ne kadar çoksa yıkım da o kadar fazla olacaktır.”
‘7.2’DEN BÜYÜK SARSINTILAR 570 YILDA BİR OLUR’
Marmara’da her 30 yılda bir yaklaşık 6.2 büyüklüğünde zelzelenin olduğunu söyleyen Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan, “Yine Marmara’da her 104 yılda bir 6.3 ile 6.7 ortasında bir zelzele olur. Marmara’da yaklaşık 7.2’den daha büyük olan zelzeleler ise yaklaşık 570 yılda bir olur. Hasebiyle bizim Gölcük’te görmüş olduğumuz 7.5 büyüklüğündeki bir sarsıntının yine Marmara’da yineleme mümkünlüğü yok denecek kadar azdır. O nedenle Marmara’da 7.6’lık bir sarsıntı bekleniyor demenin 4 bin yıllık Marmara’nın sarsıntı davranışıyla rastgele bir ilintisi yoktur. Kaldı ki şayet Marmara’da 7’den daha büyük bir zelzele olsaydı bugünkü Eminönü yarımadasında ne Ayasofya ayakta kalırdı, ne Kızkulesi ayakta kalırdı, ne Bozdağan Valens Kemeri ayakta kalırdı, ne Süleymaniye Mescidi, ne Fatih Mescidi, ne Beyazıt Mescidi, ne Sultanahmet Mescidi, eski yapıtların hiçbiri ayakta kalmazdı. Oysa bunların hepsi ayakta, İstanbul surları dahil. Bunlar sarsıntıların şahitleridir. Demek ki İstanbul’un bulunduğu kesimde çok büyük zelzeleler olmamıştır. Neden olmamıştır İstanbul’un içinde? Zira orada yaklaşık 2 kilometre kalınlığında bir magma yaklaşımı vardır. Tam İstanbul Boğazı’nın bulunduğu yerde ve Suriçi’nin bulunduğu kesimde yer kabuğunun kırılma direnci 6 milyar cigatondan daha büyüktür. İşte o nedenle 99 sarsıntısında bir taraftan Gölcük’ten başlayıp Kaynaşlı’ya hakikat giden kırık öbür taraftan ise Gölcük’ten başlayıp Karamürsel üzerinden Yalova, oradan Çınarcık, oradan Esenköy’e kadar gitmiştir. Bir kısım da çıkmıştır oradan. Tıpkı balkı kılçığı üzere. Bir tanesi Çınarcık çukurunun kuzeyinden yaklaşık Sivriada’ya kadar kırmıştır, bir kısım da tekrar bu ana koldan çıkarak Tuzla üzerinden Pendik, Kartal, oradan Maltepe, oradan Bostanlı’ya kadar kırmıştır. Adalar tam bunun ikisinin ortasında kalmıştır. Şayet devam etseydi bu kırılma, bir taraftan Fenerbahçe burnundan kasrın içine girecekti, tam Sarayburnu’na bulunduğu kısımdan, bir taraftan da tam Küçükçekmece’nin önünden bir dönerek Avcılar önünden Büyükçekmece’ye hakikat doğu-batı doğrultusunda kırılacaktı. Gidememesinin ana nedeni tam İstanbul’un önünde yer kabuğunun kırılmaya karşı direncinin çok büyük olması. O nedenle devam edemedi, orada kaldı” diye konuştu.
‘MARMARA ŞU AN ÇOK YORGUN’
Marmara Bölgesi’nin şu anda çok yorgun olduğunu söyleyen Prof. Dr. Ercan, “Marmara şu anda çok yorgun. Burayı kırabilmesi için yine bir gerginlik biriktirmesi gerekiyor. O gerginlik biriktirmesi doğudan her yıl gelen gerginliğin birikme suratına bağlı olarak değişiyor. Burada Ercan algoritması dediğim bir algoritmaya baktığım vakit bu gerginliğin birikebilmesi için, yani 6 milyar cigatona ulaşıp gelişip bu kabuğu kırabilmesi için en az 2045 yılına kadar beklemek gerekiyor. Şayet düzgün bir dağılım olursa. Şayet bu gerginlik birikmesi kâfi değilse 2075 yılına kadar zelzele gecikebilir. 21 yıldır birileri her an zelzele olabilir diyor lakin 21 yıldır da ben ‘hayır her an sarsıntı olamaz, olması için kâfi bir güç toplanmamıştır’ diyorum. Vakit beni doğruladı daima. Vakit birçok kimseyi yanılttı. Tahminen arkadaşlarımızın buradan demek istediği zelzele uyarısı yapmak. Lakin yanlış sarsıntı uyarısı yapmak ülkenin iktisadını sarsar, o ülkeye yatırım gelmez. O ülkedeki yerli yatırımcılar da yatırımlarını Romanya üzere, Bulgaristan üzere, Ukrayna üzere, Rusya üzere farklı yerlere kaydırırlar. Yani ülke iktisadı etkilenir. Ülkenin tıpkı vakitte turizmi de etkilenir” dedi.
‘EKONOMİYE DARBE VURMAMAK GEREKİYOR’
Prof. Dr. Ercan, Sisam’da 7 büyüklüğünde zelzele meydana geldiğini hatırlatarak, “Sisam’da 7 büyüklüğünde bir zelzele oldu Yunanlılar, Yunanistan’da sarsıntı oldu demediler. Lakin çabucak biz sahip çıktık, zelzele bizde olmamasına rağmen İzmir sarsıntısı dedik bu sarsıntıya. Meğer İzmir’de sarsıntı olmamıştı. Yani biraz konuşurken birinin ölçeğini iyi ayarlamak, toplumu hudut hastası yapmamak ve iktisada darbe vurmamak gerekiyor. Sarsıntı bilimcilerinin daha ölçülü konuşması gerekiyor. Sarsıntı konusu televizyonlara, gazetelere husus olacak bir bahis değil. Zira zelzele konusundaki değişiklikler en az 10 yıl ile 100- 200 yıl ortasında olur. Lakin Türkiye’de sarsıntı haberleri yahut sarsıntı kestirimleri bilimsel tabanlara dayanmayan biz buna hissikablelvuku diyoruz. Türkçesi içime o denli doğdu o denli konuşuyorum. Zira konuşulan da yanlış, anlatılan hiçbir şeyin sorumluluğu yok. Türkiye’de bir kişinin zelzele kestirmesi yapabilmesi için kesinlikle ve kesinlikle jeofizik mühendisi olup sarsıntı bilimi dersini de almış olması gerekiyor. Büyük zelzele geliyor diyenlerin hiçbiri jeofizik mühendisi değil maalesef” dedi.
‘İSTANBUL’U HAZIRLAMAK GEREKİYOR’
Türkiye’de son 21 yılda sarsıntıyla ilgili çok şeyler yapıldığını söz eden Ercan, “Neler yapmak gerekiyor? İstanbul’u hazırlamak gerekiyor. Artık İstanbul hazırlamak için büyük zelzele geliyor demeye gerek yok. 21 yılda çok şeyler yapıldı. Yalnızca İstanbul değil Türkiye’nin birçok kentinde çok şeyler yapıldı. Her 5 yapıdan biri yerden gelen sıkıntıyla yıkılır, her 5 yapıdan biri, 4 tanesi ise berbat yapılaşmalar nedeniyle yıkılıyor. Yalnızca yapıdan karot alarak yahut yalnızca yapı için güçlendirme tedbirleri yaparak o yapı sarsıntıdan korunamaz. Hem yerin hem yapının güçlendirilmesi gerekiyor. İstanbul’da 1 milyon 800 bin tane yapı vardır. İstanbul birçok Avrupa kentinden daha büyüktür. O nedenle bu türlü sihirli değneği bu türlü pat diye koyarak İstanbul’daki yapıları birden güçlendirme mümkünlüğü ne yazık ki yoktur. Yavaş yavaş bu işin kentsel dönüşümü manası içinde inşaat, jeofizik mühendisleri, mimar, kent planlamacıları bunlar bir ortaya gelip hem yer konusunda hem de nitelikli yapı konusunda sağlıklı, inançlı atılımlar yapmak gerekiyor” diye konuştu.
Cumhuriyet
