Getty Images
Reuters haber ajansı, Türkiye iktisadıyla ilgili kapsamlı bir tahlil yayımladı. Tahlilde, “Türkiye’de besin fiyatları o kadar arttı ki, birtakım beşerler gelecek aylarda daha da artacak fiyatlardan kaçınmak için ellerindeki tüm parayı pirinç ve makarna stoklamaya yatırıyor” denildi.
Tahlilde, anne ve babaların indirimli bebe bisküvilerine geçtiği, yumurta fiyatlarının bir yılda neredeyse ikiye katlandığı ve dizlerinin üzerine çöküp, bir bayana yüzük yerine, sıva yağla evlenme teklif eden bir erkeğin fotoğrafının Twitter’da dolaştığı belirtiliyor.
İşini kaybettiği için kısmi devlet yardımı alan, İstanbul’da yaşayan 43 yaşındaki üç çocuk babası güvenlik vazifelisi Hüseyin Duran, “Sadece gerekli şeyleri ve en ucuz markaları satın alıyoruz. Tüm besinlerin fiyatları artıyor bilhassa de bebek mamalarının” diyor.
Duran ayrıyeten “Çocuklarım için endişeleniyorum. Yalnızca kiramızı, besin alışverişini ve kredi ödemelerini karşılayabiliyoruz” diye konuşuyor.
Reuters, dünyada sıfıra yakın enflasyon ve koronavirüs salgınının ekonomik tesirlerine rağmen, yüzde 15 ile yıllık tüketici fiyatlarındaki en büyük artışlardan birinin Arjantin’den sonra Türkiye’de görüldüğünü belirtiyor. Bunun birebir vakitte OECD ülkeleri ortasında açık orta en yüksek oran olduğuna dikkat çekiyor.
Ajansa nazaran, besin enflasyonunun bir yılda yüzde 20’den fazla artması kısmen, petrol ve gübre fiyatlarıyla kuraklıktan kaynaklanıyor.
Lakin iktisat uzmanlarının, hükümetin siyasi kararlarının TL’nin kıymetlerinin geçen yıl rekor derecede düşmesine ve besin ithalatı maliyetini 9 milyar dolar daha artırmasına da dikkat çektiği kaydediliyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Covid-19 aşılarının yapılmaya başlandığı bir periyotta ekonomik toparlanmayı yavaşlatacak, keskin bir faiz artışını istemeden de olsa kabul ettiği söyleniyor. Tahlil şöyle devam ediyor;
“Anketler alışveriş torbalarının hafiflemeye başladığını gösterirken Erdoğan’ın, kasım ayında enflasyonu denetim altına alma kelamı ve yeni bir Merkez Bankası Lideri atamasından sonra bile, temel hayat maliyetleri konusunda daha çok şey yapması gerekebilir. Bir yetkili Reuters’a enflasyonun 2021’de güçlü olmasını beklediklerini ve müşahede altında tutulması gerektiğini söyledi.
“Capital Intelligence Ratings’ten kıdemli analist Yesenn El Radhi, ‘Türkiye, koronavirüs kısıtlamaları ve artan borçlanma maliyetiyle birlikte, acı veren bir stagflasyona (ekonomik sakinlikle birlikte yaşanan yüksek enflasyon) batmış halde’ diyor. El Radhi, ‘Son devirde global seviyede artan hammadde fiyatları TL’deki keskin düşüşün tesirleri yüzünden enflasyon baskısı yüksek olmaya devam ediyor’ diye de ekliyor.”
Getty Images‘TORBA HAFİFLİYOR, FATURA BÜYÜYOR’
Reuters, çalışanları ve gelirlerini baskı altına alan koronavirüs salgınına ek olarak, geçen yıl patlıcan, portakal ve ayçiçek yağı fiyatlarının yüzde 50’den fazla artmasıyla, market alışverişlerinin de Türkler için önemli bir yük haline geldiğini belirtiyor.
Soyadının açıklanmasını istemeyen 31 yaşındaki Pınar da, “Her alışverişe gittiğimde torbam hafifliyor lakin fatura daha da büyüyor” diyor.
Pınar’ın işten çıkartma yasağı kapsamında maaşının bir kısmını aldığını söylediği, karının ise yalnızca kirasını ve faturalarını karşıladığını anlattığı aktarılıyor.
Pınar, “Uykusuz geceler geçirdim ve sanırım sonunda işsiz kalacağım” diye konuşuyor.
Hiperenflasyonun 1990’lı yıllarda Türkiye’yi tesiri altına aldığı ve fiyatların Erdoğan 2003’te iktidara gelirken bir Memleketler arası Para Fonu programının fiyatları denetim altına almasıyla sona erdeği vurgulanıyor.
Besin fiyatlarının önderliğinde artan enflasyonun 2018 dövüz krizinde tekrar fırladığı ve o günde bu yana çoğunlukla iki haneli oranlarda seyrettiği kaydedilirken, iktisat uzmanlarının kronik ticaret açığını ve rezervleri eriten yüksek maliyetli dövize müdahaleleri suçladığı kaydediliyor.
Metropoll araştırma şirketinin anketine nazaran yüzde 80’lik bir oranın resmi enflasyon oranına inanmadığı vurgulanıyor ve Derin Yoksulluk Ağı’nın İstanbul’daki bir araştırmasına katılanların yarıdan fazlasının belediyenin besin yardımlarına bağımlı olduklarını söyledikleri aktarılıyor.
Getty ImagesCHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun da, durumun daha da berbata gittiğini söylediği ve “Türkiye’de daha evvel açlık yaşanmamıştı. Lakin artık açlık gerçek” dediği belirtiliyor.
Tahlil şu satırlarla sona eriyor;
“Erdoğan bir dönüş yaşarak Kasım ayında, yüksek faiz üzere ‘acı ilaçların’ bile gerekebileceğini söyledi. Yeni Maliye Bakanı Lütfi Elvan enflasyonla uğraş için yapısal adımlar atacağını söyledi.
“Hükümetin halkın üzerindeki baskıyı azaltabileceği birkaç aracı var. Ankara, Tüketici Fiyatları Endeksi’ne büyük baskı yapan tütündeki vergileri azalttı, daha az tesiri olan alkol ve yol geçiş fiyatlarındaki vergileri ise artırdı.
“Devlet kurumları ayrıyeten doğalgaz ve elektirik fiyatlarını belirledi. Hükümet geçen ay taban fiyatı yüzde 16 artırıp, 2825 TL’ye çıkarttı. TÜSİAD’ın başekonomisti Gizem Öztok Altısaç geçen hafta bir konferansta ‘Gıda meselesini faiz oranlarıyla çözemezsiniz. Enflasyon için amaca yönelik adımlar atmalıyız’ dedi.”
Cumhuriyet
