Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, hafta içinde, Çin ile Rusya ortasında iyi komşuluk, dostluk ve iş birliği muahedesi imzalamasının 20. yılı münasebetiyle Çin’e resmi ziyaret gerçekleştirdi.
Batı’nın Rusya ve Çin’i yaptırımla tehdit ettiği bir devirde Lavrov, daha Çin’e ulaşmadan ABD ve AB’ye bildiriler gönderdi. Batı’nın, öbür ülkelerin kalkınmasını engellemek için baskı teşebbüslerine dikkati çeken Lavrov, iki ülke ortasındaki ekonomik kalkınmada, ABD aykırılığı üzerinden gelişen bağlantıların güçlenmesine atıfta bulundu ve ortak hareket etmenin gerekliliğine vurgu yaptı.
Son yıllarda Rusya ile Çin ortasındaki münasebetler yüklü olarak iktisat ve güç üzerinden gelişiyor. Aslında Moskova ve Pekin ortasındaki güçlü ekonomik alakaların geçmişi Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşuna dayanıyor. 1949’da Çin kurulduktan sonra Sovyetler Birliği’nden dayanak alarak Sovyet tipi ekonomik sistemi hayata geçiren Pekin, Moskova ile ticari ve ekonomik alakaları karşılıklı olarak geliştirdi.
Bir mühlet sonra komünist blok içerisindeki sıkıntılar nedeniyle bu alakalar bozuldu ve Sovyetler Birliği çökünceye kadar ilgilerde ilerleme kaydedilmedi.
RUSYA – ÇİN BAĞLANTILARI PUTİN DEVRİNDE İVME KAZANDI
AA Moskova Ofisinden Ali Cura ve Emre Gürkan Abay’ın tahliline nazaran, buna rağmen Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in vazifeye gelmesiyle 2000’lerden itibaren Rusya ile Çin ortasındaki münasebetler ivme kazandı. İki ülke stratejik ortak oldu. Rusya’nın Çin’e petrol ve ham husus, Çin’in ise Rusya’ya ekipman, makine ve tüketim malları ihracatı ticaret hacminde kıymetli bir hisseye sahip oldu.
Bugün Çin ile Rusya ortasında yıllık ortalama ticaret hacmi 100 milyar doları aşıyor. Çin için Rusya, onuncu sırada bir ticaret ortağı. Rusya için Çin ise en büyük ticaret ortağı.
ABD’yi 2030’a kadar geçerek nominal gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) açısından dünyanın en büyük iktisadı olması beklenen Çin, Kovid-19 salgını nedeniyle dünyanın önde gelen ekonomilerinin zorluklarla boğuştuğu 2020’de de yüzde 2,3 büyümeyi başardı.
Bu manada, Lavrov’un Çin ziyaretinde iktisat ve ticaret özel kıymete sahip oldu. Lavrov’un ziyaret öncesinde, “Rusya ve Çin’in dolar kullanımını azaltması, yaptırım risklerinin ticarette ulusal yahut dolara alternatif para üniteleri kullanılarak azaltılabileceğini belirtmesi ve Batı tarafından denetim edilen milletlerarası ödeme sistemlerinden uzaklaşma” önerisi dikkati çekti. Lavrov’un önerisi, pek çok platformda ticarette lokal para ünitelerinin kullanılması tartışmalarını tekrar gündeme getirdi.
Rusya esasen, ABD’nin yaptırımları nedeniyle 2018’den bu yana rezervlerinde doların hissesini azaltarak altın, avro ve yuanın hissesini artırmıştı.
ÇİN PİYASASI RUSLARIN İŞTAHINI KABARTIYOR
İki ülke ortasındaki bağlarda güç konusu da değerli bir yere sahip. Dünyanın en büyük doğal gaz ve petrol ihracatçılarından Rusya için dünyanın en büyük güç ithalatçılarından Çin piyasası Rus güç şirketlerinin iştahını kabartıyor.
Rusya ile Çin ortasındaki güç ticaretinin sembol projelerinden Sibirya’nın Gücü Doğal Gaz Boru Çizgisi, 2 Aralık 2019’da devreye alınmıştı. Projede toplam maliyetin yaklaşık 20 milyar dolar olması beklenirken, Rusya boru çizgisiyle Çin’e 30 yıl boyunca yılda 38 milyar metreküp doğal gaz sevk etmeyi planlıyor.
İki ülke ortasında ilaveten yılda 50 milyar metreküplük Rus gazının Moğolistan üzerinden Çin’e sevk edilmesi üzerine müzakereler de devam ediyor.
Rusya’nın Çin’e daha fazla gaz satması ileriki yıllarda beklenen görünürken, bilhassa Türkmenistan üzere ülkelerin bulunduğu Orta Asya üzerinden Çin’e gaz sevkiyatı sağlayan boru sınırları Rusya açısından rekabeti artırıyor.
Çin doğal gaz piyasasında yaşanabilecek dalgalanmalar nedeniyle teslimatların daha esnek olduğu sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) kesimi ise boru sınırlarına kıyasla daha fazla avantaja sahip. Bu yüzden, Rusya’nın Gazprom’un akabinde en büyük doğal gaz şirketi Novatek başta olmak üzere Rus LNG şirketlerinin gelecekte Çin piyasasında daha iyi bir pozisyonuna gelebileceği bedellendiriliyor.
Güç piyasalarında ön plana çıkan bir başka emtia petrolde de Çin’in talebi artışını sürdürüyor. Çin’in petrol ithalatı 2020’de yüzde 7,3 artarak 542,4 milyon tona çıkarken, Rusya da kelam konusu devirde 83,6 milyon ton petrol sevk ederek Suudi Arabistan’ın akabinde Çin’e en çok petrol satan ikinci ülke oldu.
YAPTIRIMLARA KARŞI ORTAK ANLAYIŞ
Lavrov’un ziyareti esnasında Çinli mevkidaşı Vang Yi ile ABD ve Batı ülkelerinin, Rusya ile Çin’e yönelik yaptırımlarının kabul edilemez olduğunu vurgulaması ve birlikte hareket etme bildirisi da dikkati çeken bahisler ortasındaydı.
Lavrov, ABD ve Avrupa Birliği’nin (AB) Rusya ve Çin’e karşı yaptırım yollarının kabul edilemez olduğu konusunda Çin ile ortak anlayışa sahip olduklarını vurguladı.
ABD ve AB, Rusya’nın 2014’te Kırım’ı yasa dışı ilhak etmesiyle ekonomik ve siyasi olarak Moskova’ya yaptırımlar uygulamaya başladı. Kelam konusu yaptırımların tesirini azaltmak için Rusya, Çin ile ekonomik iş birliğini artırma yoluna gitti. Rusya Devlet Lideri Putin ve Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in karşılıklı ziyaretleri ve Şi’nin, Putin’i “en iyi arkadaşı” olarak nitelemesi bağların derinliğini artırdı.
ASKERİ İŞ BİRLİĞİ RUS SİLAHLARINA İLGİYİ ARTIRDI
Öte yandan Rusya ile Çin’in ortak paydasında olan Orta Asya’ya, ABD’nin ilgisi de askeri-teknik münasebetleri gereklilik haline getirdi.
ABD’nin Afganistan’a asker yerleştirmesi ve eski Soyvet ülkelerinde askeri üsler edinmesi, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunda genelde birlikte hareket eden Rusya ve Çin’i askeri ve güvenlik alanında iş birliğine götürdü.
Askeri alandaki iş birliği, Pekin’in Rus silahlarına olan ilgisini çekti. Batı’nın yaptırımlara başlamasıyla Rusya 2014’te Çin’e 24 adet Su-35 savaş uçağı, sonraki yıl da S-400 hava savunma sistemi sattı. 2017’de Rus ve Çin donanması tarihte birinci kere Rusya’nın Baltık Denizi’nde ortak tatbikat gerçekleştirdi.
Rusya ordusunun Vostok-2018 askeri tatbikatına Rus-Çin askeri iş birliği çerçevesinde Çin Silahlı Kuvvetleri de katıldı. Her iki ülke bu iş birliği çerçevesinde ortak askeri tatbikatların sayısının artırılmasına karar verdi.
Böylelikle Çin, Rusya’dan aldığı gelişmiş askeri teknoloji ve deneyimler sayesinde askeri gücünü daha da geliştirirken, Rusya da hem ekonomik olarak hem de stratejik olarak güçlenmeyi tercih etti.
Bir yandan ABD Lideri Joe Biden’ın geçen ay Münih Güvenlik Konferansı’nda “Amerika geri döndü, transatlantik ittifakı geri döndü” iletisi paylaşarak Çin ile Rusya’ya gözdağı vermesi, öteki yandan da Batı’nın son birkaç aydır Rusya üzerindeki yaptırım baskısı, gelecek günlerde Moskova ve Pekin ortasındaki yakınlaşmayı daha da güçlendirebilir.
Cumhuriyet
