Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin 14. gününde savaş tüm süratiyle devam ediyor. Rus ordusu, Ukrayna’daki askeri tahkimatını artırıyor. Batılı ülkeler, Ukrayna’ya büyük çaplı silah sevkıyatları yaparken ülkeler ortası diplomasi çeşitleri da devam ediyor.
Ukrayna ve Rusya heyetleri bugüne dek diplomatik tahlil için üç sefer bir ortaya geldi, lakin görüşmelerin hiçbirinden sonuç çıkmadı. Ukrayna önderi Volodimir Zelenski son olarak, “Gerekirse Donbass ve Luhansk’ı da müzakere edebiliriz” diyerek Moskova’ya yeşil ışık yaktı.
Taraflar, birbirlerinin taleplerini şimdiye dek kabul edilemez buluyordu. Lakin buna karşın tahlil davetleri yapmaya devam ettiler. Pekala, Ukrayna’da diplomatik tahlil mümkün mü? Taraflar, hangi kaideler altında müzakere masasından sonuç alabilir?
Uzmanların görüşlerini Cumhuriyet okurları için derledik.
ÜÇ ŞART
London School of Economics’ten Prof. Robert H. Wade, üniversite blogu için kaleme aldığı makalesinde, diplomatik tahlil için ABD, NATO ve Ukrayna’nın üç şartı kabul etmesi gerektiğinin altını çizdi.
Buna nazaran NATO’nun, “Ukrayna bağımsız bir devlet ve kendi seçimlerini yapmakta özgür, isterse NATO’ya da katılabilir […] NATO aslında savunma ittifakı, Rusya’yı tehdit etmiyor” üzere telaffuzlarda ısrar etmemeli ve bu telaffuzları bırakmalı. Wade, bir gibisi ABD’ye yapılsa ABD’nin de Rusya’nın reaksiyonlarına misal bir reaksiyonla karşılık verebileceğini söz ediyor. Wade şöyle devam ediyor: “Meksika’yı ele alalım; Rusya ile savunma ittifakı yapması ABD’nin güzeline masraf mi? Küba, ABD ile zıtlaşmanın bedelini hala ödüyor.” Wade’ye nazaran, ABD’nin Rusya’ya şartlarını dikte ettirmekten vazgeçmesi gerekiyor ve bu da diplomatik tahlilin birinci koşulu olarak öne çıkıyor.
Wade ikinci olarak, Ukrayna’nın yüz yıllardır Rusya ile çok yakın tarihi ve kültürel bağlar içerisinde olduğu ve bu yüzden Rusya’nın Ukrayna’yı boş veremeyeceğini; Batı dünyasının da bu gerçeği kabul etmesi gerektiğini belirtiyor. Wade’ye nazaran Batı, diplomatik bir tahlil için Ukrayna ile yakın ekonomik ve siyasi münasebetlerini sürdürürken Rusya’ya karşı saldırgan bir tavır izlemekten kaçınmalı; başka bir taraftan Rusya’ya saldırmazlık garantisi vermeli ve Ukrayna hududundaki askeri varlığını Birleşmiş Milletler nezaretinde azaltmalı.
Wade, son olarak, barış için Kiev’in Ukrayna’daki Rusça konuşan azınlığın haklarının garanti altına alması gerektiğini belirtiyor. Ukrayna’nın Rusya ile kültürel, dinî ve etnik ilişkisi olan bu azınlıkları müdafaa altına alması gerekiyor. Wade yazısında, bu koşullar sağlanmadan diplomatik görüşmelerin rastgele bir sonuca varmayacağını kesin bir lisanla vurguluyor.
PUTİN İLE DİPLOMATİK TAHLİL GÜÇ
Kimi uzmanlar da Wade’in tersine Putin ile diplomatik müzakere yürütmenin mümkün olmadığını öne sürüyor. Ukrayna Parlamentosu üyesi Inna Sovsun, basına verdiği demeçte “Rusya yalnızca güçten anlıyor. Tahlile kavuşmak için Rusya’ya anladığı lisandan cevap vermek gerekir. Rusya’yı pes ettirecek diplomasi değil güçtür” dedi. Sovsun ayrıyeten “Diplomatik tahlil konusunda çok karamsarız. Rusya, Ukrayna’nın yok olmasını ve hepimizin ölmesini istiyor. Bu kurallar altında diplomasi bir işe yaramaz” dedi.
Avrupa Kurulu Dış Bağlar Birimi’nde vazifeli Kadri Liik, İngiliz The Guardian’a demecinde, “Putin’in tek motivasyonu tansiyonu tırmandırmak. Çekilmesi onun için itibar kaybı manasına geliyor. Bundan ötürü Putin istediğini almadan bırakmayacak” dedi.
Tarih profesörü Michael Kimmage de Liik ile emsal açıklamalarda bulundu. Kimmage, “Putin, başkanlığı dâhil her şeyi ortaya koydu. Ya başkanlığı bırakacak ya da savaşmaya devam edecek” dedi.
YAPTIRIMLAR BELİRLEYECEK
Rusya’nın müzakere masasına oturmasını etkileyecek öteki bir öge da yaptırımlar. Amerikalı Emekli General Robert Adams bu durumu şöyle tanım ediyor: “Putin, beklenmeyen sert yaptırımlar sonrası daha da çözüldü. Yaptırımlar Rusya’nın belini bükecek…”
Adams’ın açıklamasına rağmen, Rusya’ya yönelik yaptırımların işe yarayıp yaramayacağı konusunda uzmanlar ortasında farklı görüşler bulunuyor. Başka bir deyişle yaptırımlar tahminen Rusya’yı müzakere masasına oturtabilir, lakin işe yarayıp yaramayacağı belirsizliğini koruyor.
Milletlerarası Finans Enstitüsü’nden ekonomist Elina Ribakova, gazeteci Emily Stewart ile röportajında, yaptırımların kimsenin beklemediği bir biçimde Rus iktisadı ile ithalatını etkilediğini, rublenin bedelini inanılmaz derecede düşürdüğünü söyledi. Ribakova, yaptırımların, Rusya’ya karşı inanılmaz ziyan vereceğini söyledi.
“RUS İKTİSADI ÇÖKMEYECEK”
Rusya’nın eski finans bakanı yardımcılarından Sergei Aleksashenko, Al-Jazeera’da yayınlanan yazısında yaptırımların sıradan Rusları etkileyeceğini, lakin muhtemelen Rus iktisadını çökertmeyeceğini öne sürdü. Time’da çıkan bir tahlilde de yaptırımların Rus iktisadı üzerinde pek de tesirli olmayacağı belirtildi. BBC’de, savaşın seyriyle ilgili ihtimallerin derlendiği bir yazıda da Rusya, askeri olarak Ukrayna’da istediğini alamaz ve yaptırımlar Rusya’yı makûs etkilerse Kremlin’in diplomasiye başvurabileceği yazıldı. Bunun gerçekleşmemesi halinde ise Rusya’nın savaşa devam edeceği belirtildi.
Cumhuriyet
