Rusya’dan alınan S-400 hava savunma sistemi konusunda Ankara’nın “gerekirse kullanılır” ile “S-300 NATO ittifakı içinde nasıl kullanılıyorsa S-400 de tıpkı biçimde kullanılacak” iletilerini bir ortada vermesi Türkiye ve NATO’da baş karışıklığına yol açtı. Ankara’nın çelişkili bildirilerle ABD’yi S-400 konusunda iknaya çalışması da bu bahiste hâlâ bir tahlil bulunamadığını ortaya koydu.
Türkiye’nin Rusya’dan alımı için 2017 sonunda mutabakat imzaladığı, 2019’da Ankara Mürted Hava Üssü’ne teslimatı yapılan ve ABD’yle tansiyon konusu olan S-400 hava savunma sistemleriyle ilgili tartışma sürüyor. Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın bu hafta TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Ulusal Savunma Bakanlığı’nın (MSB) bütçe görüşmelerinde S-400’e ait yaptığı açıklamalar, tartışmayı yine gündeme taşıdı. “S-300, NATO ittifakı içinde nasıl kullanılıyorsa S-400 sistemi de bizde tıpkı formda kullanılacaktır” diyen Akar, daha evvel Nisan 2020 olarak açıklanan, Covid-19 salgını gerekçesiyle ertelenen S-400’lerin operasyonel hale getirileceği tarihle ilgili sorular üzerine ise “Türkiye’ye bir hava taarruzu oldu da biz S-400’ü kullanmadık mı? İkincisi, bu bir savunma konusu, bizim her şeyi bu türlü sahnede yapacak halimiz yok. Birtakım çalışmalarımız var ve gerektiği yerde ve vakitte kullanılacağını da herkesin bilmesi lazım, yani bu bahiste bir geri adım yok. Birtakım şeyler zımnî, birtakım şeyler açıklanamaz, ülkelerin kendi ulusal sırları” tabirlerini kullandı.
FARKLI GAYELER
Akar’ın Türkiye’nin S-400 kullanımı için ellerinde S-300 bulunan NATO ülkelerinin tahlilini örnek göstermesi dikkat çekti. Halihazırda NATO üyelerinden Yunanistan, Bulgaristan ve Slovakya’nın elinde Rus S-400’lerden bir jenerasyon evvelki hava savunma sistemi olan S-300 bulunuyor. Bulgaristan ve Slovakya, NATO üyesi olmadan evvelki periyotta edindikleri S-300’ü hala envanterlerinde bulundurmaya devam ederken NATO üyesiyken Rus S-300 hava savunma sistemi edinen tek ülkenin ise Yunanistan olduğu biliniyor.
Yunanistan’ın S-300 alımı ise Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nin (GKRY) neden olduğu bölgesel krizin tahlili için bulunan orta formül sonucu gerçekleşmişti. Yunanistan’ın elindeki Rus S-300 füzeleri 1997’de birinci olarak GKRY tarafından satın alındı; lakin Türkiye’nin bu alıma gösterdiği sert reaksiyona ABD ve AB’nin de katılması üzerine GKRY, S-300’leri Yunanistan’a kiraladı. Yunanistan, 1998’de Girit’e konuşlandırdığı S-300’leri 2007’de büsbütün satın aldı. Yunanistan, Girit’teki S-300’leri 2013 yılına kadar hangarda bekletti ve hiç kullanmadı.
Yunanistan’daki S-300’ler Aralık 2013’te birinci defa denendi ve atış testleri yapıldı. 2015’te ABD’nin isteğiyle Girit’teki S-300’lerin İsrail uçaklarının kaçınma hareketi için kullanıldığı argüman edildi lakin Yunanistan bu tezleri yalanladı. Yunan S-300’leri Kasım 2020’de ABD, Almanya ve Hollanda’nın da katıldığı tatbikatta operasyonel hale getirilerek karşı hareket denemesinde kullanıldı. S-300’leri hava savunmasında aktifleştirmeyen Yunanistan, bu sistemleri yalnızca tatbikatlarda operasyonel olarak kullanıyor. Slovakya ise elindeki S-300 sistemlerinin eski durumda olması nedeniyle 2015’te modernize etmeyi tartıştı fakat bu süreç gerçekleşmedi. Slovakya’nın S-300’leri de daha evvel birçok sefer tatbikatlarda NATO’nun savaş uçaklarının Rus üretimi hava savunma sistemlerinden kaçınma eğitiminde kullanıldı.
Halihazırda NATO ülkelerinin elindeki S-300’leri yüklü olarak kullanım hali, Türkiye’nin “acil ihtiyaç” olarak aldığı S-400 sisteminin kullanım hedefiyle uyuşmuyor. Türkiye’nin S-400’ler için bir yandan “gerektiğinde kullanılacak” bildirisi verirken başka yandan S-300 argümanına başvurması, çelişkili iletilerle da olsa ABD’yi ikna gayreti olarak yorumlanıyor. Buna rağmen ABD, S-400 sisteminin, S-300’lerden çok daha gelişmiş bir sistem olduğu ve bu sistemin F-35’lerin bâtın bilgilerine erişebilecek yetkinlikte olduğu argümanıyla S-400’lere karşı çıkıyor. ABD’nin Türkiye’ye yönelik yaptırımların kaldırılması için S-400’ün sahipliğinden vazgeçilmesi üzere Türkiye’nin kabul etmeyeceğini açıkladığı bir koşul öne sürmesi nedeniyle de iki ülke ortasındaki S-400 krizinin yakın periyotta çözülmesi beklenmiyor.
Cumhuriyet
