Devlet Tiyatroları Opera ve Balesi Çalışanları Vakfı ‘TOBAV’ ile Tiyatro Oyuncuları Meslek Birliği ‘TOMEB’ kurucusu ve birinci genel lideri; memleketler arası ve lokal üniversitelerde hocalık yapan, oyuncu, direktör, oyun müellifi, Tamer Levent ile Balkan Panorama Sinema Festivali’nde Balkan ülkeleri ile yaptığı paydaşlık ve sanat üzerine sohbet ettik.
– Devlet Tiyatroları dışında uzun soluklu TOBAV VAKFI projeniz nasıl doğdu?
Devlet Tiyatroları, toplamda 16 ili kapsayan ödenekli tiyatrolar içinde en büyüğü ve tiyatronun tarihinde, bakan kararı ile birinci ve son olarak, seçimle genel müdür oldum. Bu süreç aslında 90’lı yıllarda başlayan TOBAV çalıştaylarımız ile başlar. Türkiye’de ödenekli tiyatrolar ve kent tiyatrolarının da İçişleri Bakanlığı önermesi ve 5441 sayılı Devlet Tiyatroları Kanunu üzerinden kuruldu. Bu vesile ile devlet tiyatrolarında yapılacak yasal bir değişiklik, özlük hakları üzere türel çalışmalar kent tiyatrolarını içine alacak formdadır. Devlet tiyatroları içinde “oyunculuk mesleğinin” özlük haklarının tarifleri yapılmamıştır ve bu türlü olması, elbette özel tiyatroları da kapsamakta. Tarif gerçek yapılmış olsaydı, tümünü kapsayan değerli bir örnek oluşmuş olacaktı. Burada devlet tiyatroları öncüdür, yıllardır da TOBAV başkanlığımda bunun üzerinde çalışmalarımızı kıymetli sanatkarlarla sürdürdük; Başar Sabuncu, Candan Sabuncu, Cüneyt Türel ile başkanlığını Mehmet Akan’ın yaptığı TİSAN olarak bir meslek birliği kurmuştuk. Türkiye’de bu çalışmalar sanat ve gelişim üzerine, değerli ve de birinci çalışmalardı fakat 12 Eylül geldiğinde, maalesef durduruldu. TOBAV, askerden geldikten sonra kuruldu. Alanın kurumsal kimliğini korumak ve gönüllülük temeli ile çalışmak bile siyasi yöneticiler tarafından siyasete rakip bir çalışma yapıyormuşuz üzere yorumlandı. Aslında bizler, dünyanın tüm gelişmiş ülkelerinde olduğu üzere sistemi, ülkemizde sanatçı olarak yapmak istedik. Periyodun kültür bakanı, “Siz, bize akıl mı veriyorsunuz?” demişti. Bizler, kendi mesleğimiz ve çalışma disiplinimizin bilinmesi konusunda kendi çalışmalarımızı yaparak bir siyasetçiden daha çok şey bilme imkanına sahiptik, bizimle işbirliği yapılmalıydı. Bir STK’nin güya devlete karşıymış üzere yorumlanması, devlete büsbütün yardımcı olmak fikrinin, makam, meslek kaygısı olmayan “gönüllülük” sistemini onaylaması gerekirdi. Bugün kozmik hukuk alanında bir yasa hâlâ oluşturulamadı. 1970’te çıkan 657 sayılı kanunla, Devlet Opera ve Balesi süreksiz olarak bağlandı. Zira devrin hükümeti de bahse vakıf değildi, mühendislik mesleği üzerinden süreksiz özlük hakkı çalışması yapıldı. Sistemli maaş, takım ve 65 yaş emeklilik hoş lakin 5846 sayılı Fikri Mülkiyet Kanunu ile çelişiyor.
– Yönettiğiniz oyunlar KKTC başta olmak üzere Kanada, İran, Rusya, Güney Kore ve Almanya üzere pek çok ülkede sahnelendi. Türk tiyatrosu bugün nasıl karşılanıyor?
Devlet tiyatrosunda sahneye koyduğum bir oyun, milletlerarası şenliklerden davet alıyor. Dünyanın 170 ülkesinde çalışma yaptım, AB ülkelerinin birbirleri ortasındaki sanatsal faaliyetleri yakından gördüğümde, hayranlık duydum. Türkiye’de de bunu sağlamak için çalıştım, uygulamada ise maalesef güya kendi ferdî mesleğiniz için yapıyorsunuz üzere bir algı çıkıyor.
– Yönettiğiniz “Uyandığımda Sesim Yoktu” isimli eser, Arnavutluk’ta Skampa Memleketler arası Tiyatro Festivali’ne katıldı. Litvanya ve Kosova’dan teklif aldınız. Süreç nasıl gelişti?
İnsan beyninin bir yansıması olarak sanat, insan beyninin şahsen kendisidir. Buna nazaran bir disiplinsel sistemler oluşturulması gerektiğini düşünüyorum. “Uyandığımda Sesim Yoktu”yla, salgın öncesi 15 temsil yapabildik ve tekrar başladık, büyük ilgi gördü. Birincisi Arnavutluk, Elbasan’da Scamba, çok nitelikli uluslarararası tiyatro şenliği kapsamında gerçekleşti. İşlerimin yoğunluğundan gidemedim lakin oyuncularımız sundular. Çok hoş geri dönüşler oldu. Bu da memnunluk verici.
ÇAĞDAŞ DRAMA DERNEĞİ
– Yurtiçinde ve yurtdışında “yaratıcı oyunculuk” dersleri veren bir eğitmen ve sanatçı olarak yeni projeleriniz neler?
Dram değil durum temelinden yola çıkarak, Ankara’da deneme sahnesini kurdum. Merhum Prof. Dr. İnci San takviyesi ile üniversitede istekli ders verdik. Muammer Sun hocamızın danışmanlığında, ilkokullarda, drama eğitime girdi. İnci Hocamızla “Çağdaş Drama Derneği”ni kurduk ve hiçbiri şahsî çıkar olmadan gönüllülük aslı ile gerçekleşen projeler sağladık. Şu an Türkiye’de yaygın ve titizlikle çalışan bir okul niteliğindedir. Bunlar toplumsal hayatın gelişmesine gayrettir.
BEN ASKERLİĞİN SANATINI SEVERİM
– 1994 yılında “SANATA EVET” projesini ortaya koydunuz. Sanat gereğince anlaşılıyor mu? Bugün sahnesiz, enstrümansız sanatkarlar yedek kulübede bekletilir üzere yaşıyor. Sanat, Türkiye’de nereye evrilir?
Cumhuriyet
