Bundan 20 yıl sonra ne olur bilemeyiz fakat hiç elbet İngiltere yakın tarihinin en travmatik periyodu, ‘Demir Leydi’ unvanıyla ülkeyi nitekim de demir yumrukla yöneten Margaret Thatcher’ın iktidarda olduğu 80’li yıllar. Aslına bakarsanız dünyanın öbür coğrafyalarında da 80’lerin hayırla anıldığı söylenemez. ABD’de Ronald Reagan periyodu, Türkiye’de 12 Eylül darbesinin dalga dalga yayılan ve büyüyen tesirleri daima 80’li yılların karanlığına denk düşen vakitler. Üstelik bu periyodun akabinde görece bir özgürlük patlaması gelmiş üzere görünse de (Berlin Duvarı’nın yıkılmasında somutlaşan bir özgürlükten kelam ediyoruz) sonrasında yeniden hiç de parlak sayılmayacak vakitler yaşadık (beyaz Toroslar desem kâfi olur mu?). Başa dönecek olursak, evet İngiltere 80’li yılları bir oldukça travmatik bir halde geçirdi ve The Smiths’in müzikleri bile o günleri kurtaramadı. 1982 doğumlu Prano Bailey-Bond’un birinci uzun metrajlı sineması “Censor” (Sansür ya da Sansürcü) işte o yıllarda meskenlerde izlenen görüntü sinemaları denetleyip sakıncalı bulduğu sahneleri kesen bir sansürcünün başından geçenleri anlatan son derece sağlam bir kaygı sineması.
Sansürün kökleri bir epey derine gidiyor İngiltere’de fakat Bailey-Bond bilhassa görüntü çılgınlığının tüm dünyayı sardığı devri ele almış “Censor”da. O devir piyasayı saran ucuz bütçeli ve alabildiğine kanlı dehşet sinemalarını de ‘video nasties’ olarak isimlendiriyorlar ve sıkı bir kontrole tabi tutuyorlar. O yıllarda İstanbul’un türlü görüntü dükkanlarını talan edip bulabildiği her kaygı sinemanın izleyen biri olarak bu ‘nasty’ sinemaların nasıl bir bağımlılık yarattığını iyi bilirim, o yüzden “Censor”a ayrıyeten sempatiyle yaklaştığımı tam bu noktada belirtmeme müsaade verin. O periyottan favori sinemalarımız ortasında “Re-Animator”, “Texas Chainsaw Massacre”, “I Spit On Your Grave” ve “The Evil Dead” üzere kimi klasikleri sayabilirim; fırsat buldukça da hala izlerim.
Sinemanın merkezindeki Enid (Niamh Algar) çocukken kız kardeşinin ortadan kaybolmasının onda yarattığı travmayı asla atlatamamış ve neler olup bittiğini tam olarak anımsayamasa da onun hala hayatta olabileceğine olan inancını da hiç kaybetmemiş. Enid’in kanlı sahneleri sansürlemesini bir manada kardeşinin başına gelenleri anımsayamayışı ile (yani bir manada kendi hafızasını sansürleyişi ile) dengeliyor Bailey-Bond ve sinemanın devamını da bu ikilik üzerinden inşa ediyor. İzlediği bir sinemada kendisi ile kız kardeşinini yaşadıklarının bir yansımasını bulan ve ünlü bir kaygı sinemaları oyuncusunun aslında çocukken kaybolan kız kardeşi olduğuna kanaat getiren Enid yıllardır izleyicisi ve elindeki sansür makasıyla bir manada hakimi olduğu bu karanlık ve kanlı dünyaya girerek beklenmedik bir kurtuluş aramaya koyulacaktır.
Prano Bailey-Bond ilham kaynakları ortasında Lucio Fulci üzere ‘giallo’ üstadlarından tutun da “Cannibal Holocaust” (Ruggero Deodato), “Let’s Scare Jessica To Death” (John Hancock), “Nightmares in a Damaged Brain” (Romano Scavolini), “The Evil Dead” (Sam Raimi) üzere endişe klasiklerinin yanı sıra örneğin Haneke imzalı “The Piano Teacher”ı da sayıyor lakin sineması izlerken benim aklıma birinci gelenlerden biri Peter Strickland’in “Berberian Sound Studio” isimli sineması oldu. İki sinema de endişe sinemasına dair misal bir yaklaşıma sahip ve baş karakterin gerçekle hayal ortasındaki alaca bölgede kayboluşunu anlatıyor. Doygun renkleri ve gölgeli ışıklandırmalarıyla da benzeşen iki sinema görsel manada yüksek bir estetik sunarken; “Censor’ın baş karakterinin bayan oluşu Bailey-Bond’un sinemasına daha manalı bir derinlik kazandırıyor. İşin farklı yanı 2015 yılında “Nasty” isminde bir kısa sinema çeken ve “Censor”ı temelde bu kısa sinemadan hareketle yazan Bailey-Bond’un birinci sinemada erkek bir karakteri kullanmış olması… Bailey-Bond kadın-erkek sorunu için fazla bir şey söylemiyor fakat bir söyleşide “Korku berbat bir şey değil bence” diyor ve ekliyor: “Hatta tam tersine o kaygının sizde yarattığı bir katharsis, bir iyileşme de olabiliyor. Hem “Nasty” de hem de “Censor”da daima bunun üzerinde durdum; yani dehşetten ne elde edebiliriz fikri üzerinde. Genel kanı endişe sinemalarının izleyici üzerinde ziyanlı tesirleri olduğu ve sansürlenlemeri gerektiği istikametinde. Halbuki benim sinemamda bir kurtuluş oluyor.”
“Censor” 28 Haziran’dan itibaren çevrimiçi; birebir gün saat 15.00’te Kadıköy Sineması’nda izlenebilir.
SİNEMANIN NOTU: 8/10
Cumhuriyet
