Hakikaten oldukça kırılgan bir toplumsal/siyasal sisteme sahip olan Lübnan, çökmesi epey sıkıntı bir bankacılık sistemine sahip olsa da (ki bu birçok çıkar kümesinin ülkenin birliğini müdafaasına yol açan bir özelliktir) her an 70’li yıllarda yaşanan iç savaşa dönebileceği korkusunu duyuyor. Kolay değil tam 14 yıl sürmüş dehşetli bir iç savaş yaşamıştı bu bahtsız ülke. Ferdî olarak, bir dış gücün işgaline uğrama ihtimalini yeni bir iç savaştan daha mümkün görsem de bu endişe anlaşılabilir.
Evvelki gün yaşanan Lokman Slim suikastı sonrasında da benzeri kaygılar lisana getirildi. Zira aslında geniş bir suikast tarihine sahip olan ülkede uzun bir mühlet sonra öldürülen en yüksek sivil profildi Slim. Asıl özelliği ise Hizbulah’ı eleştiren nadir Şiilerden biri olmasıydı. Ateşli bir Hizbulah karşısı olmasından dolayı tüm kuşkular doğaldır ki Hizbullah üzerinde ağırlaştı. Hizbullah başkanı Hasan Nasrallah’ın oğluna ilişkin olduğu ileri sürülen bir twitter hesabından paylaşılan “kimilerinin kaybı aslında bir kar ve beklenmedik bir rahmettir “ sözü, cinayeti Hizbullah’ın yaptığı manasına gelmemekle birlikte kuşkuları haklı çıkarabilecek bir içerik taşıyor.
Lübnan’da İngilizce yayınlanan Cumhuriye gazetesinin editörü Alex Rowell yakından tanıdığı Slim’i yazdı evvelki gün. Cinayete kurban giden Slim’i, hasebiyle Lübnan sivil hareketi içindeki ehemmiyetini kavramamıza yol açan bir yazı bu. Rowell “kuşkusuz, Hizbullah’a, İran ve Suriye rejimlerine, Lübnan’ın yozlaşmış yönetici sınıfına, her bölümün otoriterliğine yönelik eleştirisi, aktivizminin değerli bir kesimiydi.” diyor Slim için.
Rowell’e nazaran bir medya polemikçisi olmaktan daha fazla özelliklere sahipti Slim. Kurduğu, yönettiği Dokümantasyon ve Araştırma kurumu aracılığıyla, 1975-90 Lübnan iç savaşıyla ilgili bir arşiv oluşturdu örneğin. Topladığı, halka fiyatsız olarak sergilediği değer biçilmez gereçler ortasında 13 Nisan 1975’te, ekseriyetle tarihçiler tarafından savaşın başlangıç noktası olarak gösterilen katliamda milisler tarafından vurulan otobüs de vardı. Lübnan’da savaşa adanmış resmi bir müze yarattığını vurguluyor Rowell.
Fazlası da var. Tekrar Rowell’den öğreniyoruz: Hayya Bina (“Hadi Başlayalım”) ismini taşıyan sivil bir kuruluş aracılığıyla Lübnan kırsalındaki bayanlara İngilizce öğretti örneğin. Dinlerarası diyaloğu destekleyen çalışmalar yaptı. Suriye tersiydi kuşkusuz. Eşi Monika Borgmann ile birlikte yönettiği ödüllü sinemada, Suriye’nin makus şöhretli Tadmor hapishanesini husus edinmişti. Lübnan ile Suriye’nin şiddet içeren baskı sistemlerinin ne kadar ayrılmaz bir formda birbirine bağlı olduğunu düşünüyordu.
Rowell kuşkusuz saygıdeğer bir profil çizmiş, yazdıklarından yola çıkarak anlıyoruz ki “laik bir Lübnan aydını” var karşımızda. Ferdî olarak Suriye’ye yönelik emperyal çullanmayı iyi anlayamadığı kanısındayım elbette. Hatta “anlamak” üzere bir sıkıntısı de yoktu muhtemelen. Meğer, Temmuz 2006’da Lübnan – İsrail savaşı patlak verdiğinde, o sırada bulunduğu ABD’den Güney Kıbrıs’a gelip, oradan da bir Fransız askeri helikopteri ile Beyrut’un güney banliyölerindeki meskenine dönmüş, İsrail bombardımanlarında o konutunu neredeyse büsbütün yitirmişti. Bu türlü bir adamın Suriye’ye (muhalif olsa bile) ABD-İsrail çullanmasını nasıl destekleyebildiğini anlamak benim için kolay değil.
Bana nazaran tuhaf olan bir tarafını da vurguluyor Rowell ki o da şu; katiyen laik olan, Hizbullah’ı laik çerçeveden de eleştiren Slim, Rowell’e nazaran, “İran İhtilali’nden ve onun yeni fetih ve saldırganlık ideolojisine öncülük eden eski Şii geleneklerine içgüdüsel bir bağlılığı” vardı. Ancak bu “içten” fakat görünür olmayan bağlılık Slim’in emperyal çullanma karşısında Suriye’nin (haliyle İran’ın da) yanında olmasına yetmemiş demek ki.
Rowel, “Slim’in Hizbullah’ın kendisine fizikî ziyan vereceğini asla düşünmediğini söylediğini” de yazıyor. O vakit şu soru daha bir mana kazanıyor: “Slim’in ortadan kaldırılmasının doğal şüphelisinin Hizbullah olması kimin işine gelir?” Bu soruya verecek cevabı olanlar “katil”in kim(ler) olabileceğini de kestirebilir. Hizbullah’ın yıllarca en ağır tenkitlerine karşın dokunmadığı bir aktivisti ortadan kaldırarak, İsrail ile Lübnan siyasetindeki Amerikancıların iyice amacı haine gelmeyi isteyeceğini düşünmek mümkün değil.
Hizbullah bu mevtten şad olabilir lakin öldüren o mudur, emin olunamaz. Şayet cinayeti dolaylı olarak üstlenirse, Hizbullah o vakit Lübnan siyasetindeki birleştirici, uzlaştırıcı, istikrar kurucu fonksiyonunu terk etmiş manasına gelir bu. O vakit da bu şanssız ülkeye hakikaten yazık olur.
Cumhuriyet
