ABD Lideri Joe Biden, 1915 olaylarının yıldönümünde yayınladığı açıklamada ‘soykırım’ sözcüğünü kullandı.
Biden açıklamasında, “Her yıl bugün, Osmanlı devrinde yaşanan Ermeni soykırımında ölenleri anıyoruz” dedi.
ABD Lideri’nin açıklaması ile birlikte hangi ülkelerin, memleketler arası kuruluşların, eyalet ve bölge meclislerinin kelamda soykırımı tanıdığı merak edilmeye başlandı.
Tarihî olarak kelamda soykırım fikrini Birleşmiş Milletler Genel Şurası’na taşıyan birinci ülke Güney Kıbrıs Rum Bölümü‘dir. Uruguay ise 1915 olaylarını ‘soykırım’ olarak tanıyan birinci ülkedir.
TANIYAN KİMİ MEMLEKETLER ARASI KURULUŞLAR
-Katolik Kilisesi
-Avrupa Parlamentosu
-Avrupa Kurulu
-Avrupa Yeşiller Partisi
-Amerikan Yahudi Komitesi
TANIYAN ÜLKELER
ABD, Almanya, Arjantin, Avusturya, Belçika, Bolivya, Brezilya, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Fransa, Güney Kıbrıs, Hollanda, İsveç, İsviçre, İtalya, Kanada, Litvanya, Lübnan, Lüksemburg, Paraguay, Polonya, Portekiz, Rusya, Slovakya, Şili, Suriye, Uruguay, Vatikan, Venezuela, Yunanistan
TANIMAYAN ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN DURUMLARI
ÇİN
Çin, Ermenistan ve Ermeni diasporasının 1915 olaylarına ait argümanlarını ‘soykırım’ olarak tanımamaktadır.
İRAN
Türkiye ve Azerbaycan tarafından adeta abluka altında tutulan Ermenistan’ın esas ticaret ortağı olan İran, Türkiye ile ilgileri müdafaa muhtaçlığı nedeniyle Ermeni Soykırımını resmen kabul etmemiş, fakat Dağlık Karabağ üzere birçok bölgesel hususta Ermenistan’ın yanında yer almıştır. Tahran lokal yönetimi kelamda soykırımı tanımaktadır.
2004’te eski İran Devlet Lideri Muhammed Hatemi üzere çok sayıda İranlı önder, Erivan’daki kelamda soykırım anıtını ziyaret etmiştir. 2010 yılında ise İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Hamid Baghaei, Türkiye’yi, soykırım tezleri nedeniyle kınamış, bu durum iki ülke ortasında krize neden olmuştur.
İSRAİL
İsrail, birkaç sebebe bağlı olarak, Ermeni argümanlarını resmi manada tanımıyor, doğrusu İsrailli başkanlar bunu inkâr da etmiyor. Bu durum birkaç faktöre dayanıyor fakat elbet ortalarında en değerlileri İsrail’in Türkiye ve Azerbaycan ile bağlantıları. Öte yandan, eski İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres, Dışişleri Bakanı olduğu devirde, “Holokost (Yahudi Soykırımı) ile Ermeni tezleri ortasında benzerlik yaratma teşebbüslerini reddediyoruz. Holokost gibisi bir şey olmadı. Ermenilerin yaşadıkları bir trajedi, soykırım değil” tabirlerini kullanmıştı.
Buna rağmen İsrail Parlamentosu Eğitim, Kültür ve Spor Komitesi 1 Ağustos 2016’da kelamda soykırımı tanıdığını duyurdu ve İsrail hükümetini de tanımaya davet etti.
MISIR
Mısır Cumhurbaşkanı Abdül Fettah el-Sisi, Şubat 2019’daki Münih Güvenlik Konferansı sırasında kelamda soykırımı tanıdığını açıkladı ve Mısır tarafından resmen tanınacağını duyurdu.
SUUDİ ARABİSTAN
Suudi Arabistan-Türkiye bağlantılarındaki bozulma, ülke içinde kelamda soykırımın tanınması tarafındaki davetlerin artmasına neden oldu. Bu süreçte Suudi Arabistan’ın Lübnan’daki büyükelçisi ülkedeki kelamda ‘Ermeni Soykırımı’ anıtını ziyaret etti.
Suudi Arabistan, tarihî olarak, soykırım savları konusunda Türk tezlerini desteklemiş ve dünyada Ermenistan’ın bağımsızlığını tanımayan birkaç ülkeden biriydi, lakin Türkiye ile ortasındaki artan tansiyon bu hususta da farklı bir yönelime girmesine sebep oldu.
BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ
Abu Dabi Buyrukluğu, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) içinde kelamda soykırımı açıkça kabul eden birinci buyrukluk oldu.
KELAMDA SOYKIRIMIN İNKARINI CEZALANDIRAN ÜLKELER
FRANSA
Fransız Ulusal Meclisi kelamda soykırımın inkârı için bir yıl mahpus yahut 45.000 avro para cezası öngörüyor.
YUNANİSTAN
Kelamda soykırımın reddi Yunanistan’da hata sayılıyor. Reddedenler 3 yıla kadar mahpus ve 30.000 avroyu geçmemek üzere para cezasına çarptırılıyor.
GKRY
Güney Kıbrıs Rum İdaresinde kelamda soykırımın reddi kabahat sayılıyor
İTALYA
İtalya’da kelamda soykırımın reddi cürüm sayılıyor. Reddedenler 3 yıla kadar mahpus ve para cezasına çarptırılıyor.
SLOVAKYA
Slovakya’da soykırımın reddi hata sayılıyor, reddedenler 5 yıla kadar mahpus cezasına çarptırılabiliyor.
Cumhuriyet
