“Yapamazsın” diyenler de oldu; “Ne işin var orada” diyenler de! Bu yorumu yapanların tahminen de İstanbul’un birinci bayan itfaiyecisi Tulumbacı Bahriye’den haberleri yoktu. Tulumbacı Bahriye’nin torunları, günümüzde erkek işi olarak bilenen bir tabuyu yıktı.
Kendilerinden esasen eminlerdi; fakat artık amaç muhakkaktı. O da İstanbul tarihinde bir unsur imza atmak. Süreç kolay olmadı. Fizikî ve mental manada zordu. Bu güçlü süreçte yanlarındaydık. İşte, İstanbul’da bir prensip imza atan kahraman bayanların kıssası.
“ÜSTESİNDEN GELEMEYECEKLERİ HİÇBİR ŞEY YOK”
Bayan adayların, serüveni Şubat 2021’de başladı. İşe alınacak 250 itfaiyeci için açılan 50 kişilik kontenjana, toplam 109 bayan başvurdu. Yazılı imtihanların akabinde adaylar, fizikî testlere girdi. Sekiz etaptan oluşan parkurda; tartı kaldırma, iki katlı bir platformunun merdivenlerine çıkma, itfaiye hortumu kullanma, pürüz atlama, 30 kiloluk cansız model taşıma; imtihan ve barfiks çekme vardı. Bayan adaylar bu şiddetli etapları 1 dakika 40 saniye ile 1 dakika 50 saniye ortasında tamamlamayıp, sıralamaya girmeye çalıştı.
YANGINLA BİRİNCİ TANIŞMA
37 bayan adayın kaideleri tamamladığı, itfaiyeci olmaya hak kazandığı açıklandı.
Hayatlarında yeni bir sayfa açıldı. Eğitimleri çabucak başladı. Trabzon’dan, Mardin’den, Konya’dan İstanbul’a taşınanlar, bebeğini sabah ailesine bırakıp eğitimine devam edenler oldu.
Birçoğunun yangınla birinci tanışması 630 derece sıcaklığa ulaşan bir konteynerin içindeydi. Bu onların yangın söndürme tatbikatlarının bir kesimiydi.
Üzerlerinde nomex (ısıya ve aleve güçlü kıyafet) olmasına karşın, birinci tecrübelerini “Endişe vericiydi, ısıyı kemiklerimize kadar hissettik” kelamlarıyla yorumladılar.
5 AY 560 SAAT SÜREN EĞİTİMLER
37 bayanın eğitimleri, Avrupa Yakası’nda bulunan Resneli Eğitim Merkezi’nde ve Anadolu Yakası’nda Büyükbakkalköy Eğitim Merkezi’nde gerçekleşti. Eğitimler 5 ay sürdü. 560 saati bulan kuvvetli eğitimler alındı. Haberleşme tekniklerinden, yangın çıkma bilgisine; birinci yardımdan, yangın müdahale tekniklerine kadar geniş bir yelpazeye sahip bu eğitimler muvaffakiyetle tamamlandı.
Yetmedi, araç sürüş eğitimi dahi verildi. Bayanlar, İstanbul’un dar sokaklarında 13 tonluk dev araçları sürmek için önemli bir eğitimden daha geçti.
GURUR DOLU MEZUNİYET MERASİMİ
İstanbul tarihinde birinci kere alanda çalışacak 37 bayan ile birlikte 208 erkek itfaiyeci de mezuniyet heyecanı yaşadı. Cebeci Spor Kompleksi’nde gerçekleşen mezuniyet merasimi, İstanbul İtfaiyesi’nin disiplini yansıttı. Merasim 208 itfaiyecinin uygun adım yürüyüşleriyle başladı. Gurur gözlerinden okunuyordu. Her adımlarında çıkan sese, tribündeki aileleri alkışlarla eşlik etti. 208 itfaiyeci, 5 ay boyunca aldıkları eğitimden kısa kesitler sundu.
Üst seviye kondisyon ve kuvvet gerektiren yarışlar, büyük heyecana sahne oldu. Motopompla (yüksek basınçlı su motoru) çeken itfaiyeciler, tazyikli suyla amacı vurdu. Ekiplerin 100 metre koşucuları sahne alıp, yarıştı. Koşucular, kurulan düzenekteki küçük yangınlara hem müdahale etti hem de parkuru tamamladı. Adaylar 4.5 metre uzunluğundaki kancalı merdivenlerle üç katlı kuleye çıktı.
“TEŞKİLATIMIZ BAYANLARLA DAHA DA KUVVETLENECEK”
Merasimden iki gün sonra, yeni itfaiyecilerin çalışacağı istasyonlar belirlendi. İstanbul tarihinin birinci bayan itfaiyecilerinin heyecanını, deneyimli erler de yaşadı. Bu, onlar için de bir birinciydi. Zira, artık çağdaş vakitlerin kahramanlarına 37 bayan eklenmiş oldu. “Eskiler”, yeri geldiğinde canlarını teslim edeceği mesai arkadaşlarını sıcak karşıladı. Kısa müddette ahenk sağlayan bayan itfaiyeciler, birinci vazifeleri için dakika saymaya başladı. Deneyimli itfaiyeciler ve kumandanlar da heyecanlıydı. Bu tarihi adımın birinci şahitleri onlardı. Ortak görüşleri bayan itfaiyecileri mükemmel bir beğenilen geldin bildirisiydi: “Bizler de heyecanlıyız. Teşkilatımız kadınlarımızla daha kuvvetlenecek. Hepsinin yolu açık olsun.”
TULUMBACI BAHRİYE KİMDİR?
İstanbul’un birinci bayan itfaiyecisi Bahriye, 1875 yılında doğdu. Babası Baha Bey’in ismini çağrıştırdığı için ağabeyine “Bahri”ismi konuldu. Tıpkı münasebetle kendisine de “Bahriye” ismi verildi. Temmuz 2021’de hayatını kaybeden İstanbul İtfaiyesi eski müdürlerinden Prof Dr. Abdurrahman Kılıç, Tulumbacı Bahriye’nin çocukluğunu şu sözlerle anlatıyor:
“Küçük yaşta annesi veremden ölünce, Bahriye kendi mukadderatıyla ve kendisinden dört yaş büyük olan ağabeyi Bahri ile baş başa kalır. Babası alkol sorunu olan ilgisiz bir babaydı.”
Bahri de genç yaşta mahpusa fikir, Aksaray’ın sokakları artık Bahriye’nin konutu olur. Bahriye, erkek çocukları ile oynayıp boğuşarak büyür. Yangınlar, onun ilgisini küçük yaşta çeker. Tulumbacıların ortasına girer; mahalle tulumbası ile yangınlara sarfiyat. Bahriye’nin kıssası acılarla doludur. Başından geçen iki evlilik, bir evlat acısı ve intihar… Bahriye’nin cenazesinde, ortalarında büyük bir rekabet olan, “Edirnekapı, Hasköy, Arnavutköy, Kuruçeşme, Kumkapı, Çengelköy, Fatih, Cibali, Çeymemeydanlı, Tatavla, Ayvansaray, Toygartepe, Altıncı Daire, Kadırga ve Beyazıt’taki tulumbacılar bir ortaya geldi. Prof. Dr. Kılıç, yaptığı araştırmada cenazeyi şu şeklide anlatıyor:
“Tulumbacı Bahriye’ye o denli bir cenaze düzenlediler, o denli bir tantanalı kaldırdılar ki görenler bir sultan sanır…”
BİRİNCİ BAYAN İTFAİYECİLER ANLATIYOR
İstanbul Bülteni, Başakşehir’de bulunan İtfaiye Amirliği’ne konuk oldu, itfaiyecilerle bir ortaya geldi. Alanda vazife alan bayan itfaiyecilerden birinci tecrübelerini dinledi. Yıllardır İBB İstanbul İtfaiyesi’nde vazife alan erkek meslektaşları ise yeni takım arkadaşlarının teşkilatın gücüne güç katacaklarından emin olduklarını söyledi.
TRABZONLU AİLENİN TEK MÜHENDİSİ, TEK İTFAİYECİSİ
Nurcan Değermenci, tam manasıyla bir Karadeniz kızı. Arkadaşları ortasındaki lakabı “atom karınca”; lakin o bu lakaba itiraz ediyor ve taraftarı olduğu Trabzonspor’dan esinlenerek, “Karadeniz Fırtınası” diye çağrılmayı tercih ediyor. 24 yaşındaki Nurcan, beş çocuklu Değermenci ailesine mensup, birincilere imza atan bir bayan. Ailenin birinci mühendisi ve birinci itfaiyecisi. Onun itfaiyeci olması konusunda bir tek babası çekimser kaldı. Değermenci, “İnatçı bir karakterim var. Babam da istediğimde itfaiyeci olacağımı biliyordu. Bizim yörede yaygındır, ‘kızım yanımda dursun’ düşüncesi” kelamlarıyla anlatıyor ailesinden ayrılış sürecini.
İstanbul’un birinci bayan itfaiyecileri ortasında olmaktan gurur duyduğunu aktaran Nurcan, kendine has esprili lisanı ile “Zaten mangala giden tek kızdım” diyor gülerek. İtfaiye grubunda gücüyle göze çarpan Değermenci, birinci saha deneyimini şu sözlerle anlatıyor:
“Birinci hadiseye gittiğimde içimde bir dehşet vardı. Bize öğretilen gereçlerin hangisini kullanacağımıza karar veremedim heyecandan. Bu, beni birinci başta huzursuz etti; lakin o yangınla gayrette başarılı olunca kendime itimadım geldi.”
ÜÇ KARDEŞİNE DE İLHAM OLAN “FAZİLET”
Fazilet Parıltı Karataş da bu iş için İstanbul’a taşınanlardan. 24 yaşındaki Karataş, tekrar kendisi üzere itfaiyeci olan eşiyle farklı kentlerde yaşıyor. Eşi Konya’da, o ise İstanbul’da çalışıyor. İstanbul, başlarda Karakaş’ın gözünü korkutmuş. “İstanbul’da aileden farklı yeni bir hayat, yeni bir etraf; buna ek olarak güçlü eğitim süreci” kelamlarıyla anlatıyor yaşadığı kaygıyı Karataş. O da öbür arkadaşları üzere, inatçı bir karaktere sahip olduğunu aktarıyor. Ailesinin dayanağını bu serüvenin başından beri hissettiğini vurgulayan Fazilet Parıltı Karataş, ikisi erkek biri kız olmak üzere üç küçük kardeşine de ilham kaynağı olduğunu, onların da itfaiyeci olmak istediğini söyledi. Karataş’a alandaki birinci tecrübesini sorduğumuzda karşılığı şöyleydi:
“Alanda misyon aldığım birinci ihbar, bir trafik kazasıydı. Karı-koca otomobile sıkışmışlar. Ben de evli olduğum için tahminen, bilmiyorum; fakat bayanın, ‘Kocam ses vermiyor’ diye bağırması beni çok etkiledi. Onları sağ salim otomobilden çıkardık. Hadise anlarında insanları dışarıdan izliyorsunuz ve sizden yardım bekleyen bakışlarını görüyorsunuz. Bu çok özel bir his.”
“KASKINI ÇIKAR DA BAYAN OLDUĞUNU GÖRSÜNLER”
Rüveyda Tös, inşaat mühendisi. Ona yöneltilen “Şantiyede çalışamazsın, itfaiyeci olamazsın” yorumları Tös’ü hırslandırmış. Anlayacağınız üzere o da inatçı bir karaktere sahip. Beş kardeşin en küçüğü olan 27 yaşındaki Tös, “Yapamazsın” denilen şeylere daha da ilgi duyuyor. “Genelde de tercihlerim, ailemden, kuzenlerimden farklı oldu. Özgürlüğüme düşkün bir insanım” diye anlatıyor kendisini. Rüveyda Töz’ün ailesi, onun itfaiyeci olma kararını evvel şaşkınlıkla karşılamış; lakin o başardıkça ailesi de gururlanmış. Tös, kendisinden sonra gelecek bayan itfaiyecilere örnek olmak için çalışacağını söyledi. Birinci saha tecrübesini de şu sözlerle anlattı:
“Alandaki birinci tecrübem bir baharat fabrikası yangınıydı. Tesadüf, fabrikanın çalışanlarının yüzde 80’i de bayandı. Müdahale ettikten sonra kumandanım, ‘Kaskını çıkar da bayan olduğunu görsünler’ dedi. Fabrikada çalışan bayanların şaşkınlığı yerini biraz sonra mutluluğa ve umuda bırakacaktı. His değişimi hızlarından okunuyordu. Beni takdir ettiler.”
“HOLİGANIN YERİNİ ASLA UNTUMAM”
Ceyda Cırık, 22 yaşında. Teşkilatın en küçüklerinden. Birebir vakitte Mersin’in Faziletli ilçesinin birinci bayan itfaiyecisi. Sivil Savunma ve İtfaiyecilik mezunu olan Cırık da “İş bulamazsın” yorumlarına maruz kalmış. Tekrar de ailesinin ona olan inancı, büyük kuvvet kaynağı olmuş. İtfaiyeci olamasaydı, polis olmak için yeniden bahtını deneyecekti. Daha evvel de mülakatlara girdiğini aktaran Cırık’ı, İBB İstanbul İtfaiyesi’nin işe alım sürecinde en çok etkileyen şey ‘liyakat’ olmuş. Liyakatli işe alım sürecinin, inancını artırdığını söyledi. Cırık, alandaki birinci tecrübesinde başından geçen şu öyküyü anlattı:
“Birinci saha tecrübemde büsbütün çok heyecanlıydım. Üzerimizde önemli bir sorumluluk var. Birinci gittiğim olay bir sıkışma olayıydı. Müdahaleye gittiğimizde, ‘holigan’ denilen bilhassa çelik kapıları açmakta kullandığımız aletin yerini heyecandan unuttum. ‘Neredeydi acaba’ diye aranıp durdum. Neyse ki takım arkadaşlarım çabucak bana yardımcı oldu. Holiganın yerini bana gösterdiler. Bundan sonra holiganın yerini asla unutmam.”
“BİR GÖZÜMÜZ YANGINDA BİR GÖZÜMÜZ YENİ GELEN ARKADAŞLARDA”
Fatih Biçer 13 yıldır İBB İstanbul İtfaiyesi teşkilatında misyon yapıyor. 37 yaşındaki Biçer, meslek mesleğinde bu türlü bir prensip tanıklık etmekten ötürü duyduğu memnunluğu lisana getiriyor. Hem yeni gelen itfaiyecilerin hem de kendisi üzere deneyimli itfaiyecilerin bir adaptasyon içerisinde olduğunu söyleyen Biçer, bayanların şu vakte kadar asla bocalamadığına dikkat çekti. Her yangının, kendileri için de yeni bir deneyim olduğunun altını çizen Biçer, “Sahada müdahale esnasında bir gözümüz yangında bir gözümüz yeni gelen arkadaşlarımızda. Onlara daima motive edici konuşmalar yapıyoruz. Yangın söndürüldükten sonra olayı birlikte kıymetlendiriyoruz, deneyimlerimizi aktarıyoruz” diye özetliyor bu ahenk sürecini. Bizlere, istasyonda misyona başlayan bayan itfaiyecilerle olan şu anısını paylaşıyor:
“Bu istasyonda gördüğünüz her şeyin önemli bir yükü vardır. Birinci başta, ‘Bırakın ben taşıyayım’ refleksiyle yardıma geliyordum. Lakin, yardıma gerek duymadıklarını bize gösterdiler. Onların ortamıza katılması teşkilatımızın gücüne güç katacak.”
“İTFAİYE KIRMIZISI” GERİ DÖNDÜ
İBB İstanbul İtfaiyesi’ndeki değişim, kıyafetlere de yansıdı. Teşkilatın lacivert renkli üniformaları, modacı İstek Kaprol’ün tasarladığı “itfaiye kırmızısı”nı barındıran kıyafetlerle değiştirildi. Yeni tasarım kıyafetler birinci olarak İtfaiye Haftası’nda Taksim’de görücüye çıktı. Vatandaşlar, İstanbul İtfaiyesi’nin yeni renklerini beğendi.
Cumhuriyet
