Türk doğal gaz sektörü kritik eşikte: Kontratlarda esneklik ve indirim talep ediyor

Bu yıl sonu prestijiyle Türkiye’nin 58 milyar metreküp düzeyinde bulunan uzun devirli ve petrol fiyatına endeksli doğal gaz kontratlarının 15,9 milyar metreküplük kısmı 2021’de sona eriyor. Bu durumun, gelecek yılın dal ve doğal gaz maliyetleri açısından belirleyici olması bekleniyor.

Boru Sınırları ile Petrol Taşıma AŞ’nin (BOTAŞ) Azerbaycan ile olan 6,6 milyar metreküplük gaz kontratının müddeti Nisan 2021’de dolacak. BOTAŞ’ın Rus şirket Gazprom ile 4 milyar metreküplük ve Nijerya ile 1,3 milyar metreküplük sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) mukavelesinin mühleti de 2021’in sonunda bitecek.

BOTAŞ’ın 2007’de özel bölüme devrettiği 4 milyar metreküplük kontratların mühleti de tıpkı halde gelecek yıl sonunda tamamlanıyor.

Öteki yandan, bu yıl eylülde sona eren 2,1 milyar metreküplük LNG Katar kontratının akıbetinin de yeni yılda netleşmesi bekleniyor.

Böylelikle, Rusya, Katar ve Nijerya ile mühleti biten toplamda 11,4 milyar metreküplük yenilenmesi mümkün gaz kontratı mevcut. Bu sayı, Türkiye’nin toplam gaz kontratlarının yüzde 20’sini oluşturuyor.

Türkiye’nin Rusya ile doğal gaz kontrat müzakereleri devam ederken, BOTAŞ ve özel kesim şirketlerinin bu müzakerelerdeki taleplerinin başında, memleketler arası ticaret merkezlerindeki fiyatlara endeksli formüllere dayalı esnek bir kontrat yapısı oluşturulması ve fiyatlarda indirim yapılması geliyor.

“UZUN VADELİ DOĞAL GAZ MUKAVELELERİ İÇİN 2021 KRİTİK BİR EŞİK”

Danışmanlık şirketi APLUS Güç’ün ortaklarından Volkan Yiğit, yaptığı açıklamada, güç dalı paydaşları ve devlet kurumlarının uzun vadeli doğal gaz kontratları için 2021’in kritik bir eşik olduğunu söyledi.

Türkiye’nin son yıllarda LNG altyapısında yaptığı yatırımların kaynak çeşitliliği ve esneklik açısından değerli adımlar olduğunu belirten Yiğit, “Diğer yandan depolama tesislerinin hacminin her geçen yıl artırılması da sistemin esnekliğini artıracak ve düşük fiyat devirlerindeki avantajlardan yararlanmamızı sağlayacaktır. Bu alanda yürütülen stratejinin meyvelerinden birincisini bu yıl LNG fiyatlarının tarihin en düşük düzeyine gerilediği ikinci çeyrekte aldık ve tedarikimizin büyük bir ölçüsünü LNG ile yaparak, gaz maliyetimizi düşürdük, kontrat pazarlıklarında elimizi güçlendirecek kazanımlar elde ettik.” diye konuştu.

Yiğit, Türkiye’nin mevcut doğal gaz kontratlarındaki “al ya da öde” yükümlülükleri ve doğal gazın öteki bir ülkeye ihraç edilememesi kısıtlarının birer mahzur oluşturduğunu lisana getirerek şöyle devam etti:

“Bu açıdan esnek bir kontrat yapısı Türkiye’nin en kıymetli taleplerinden. Pazarlıklardan bir öbür beklentimiz de doğal gaz satış fiyatında muhtemel bir indirim. Bu beklentimizin yalnızca bitecek mukaveleler için mi geçerli olacağı, devam eden Rus gazı kontratları için de geçerli olup olmayacağı ise pazarlıklar sonucu ortaya çıkacak. Bizim indirim beklentimizi destekleyen ögelerden biri, Rusya’nın son olarak bu yılbaşında Bulgaristan’a sağladığı yüzde 40 indirim. Rusya öteki Avrupa ülkeleriyle bu pazarlıkları sürdürürken de hatırı sayılır indirimler yapmak zorunda kalmıştı. Elbette ülkemizin Rusya ile ilgileri yalnızca doğal gaz ticaretiyle sonlu değil. Devam eden Akkuyu nükleer güç santrali projesi, savunma sanayi iş birlikleri ve tedarik mutabakatları ile siyasi hususları da bir ortada düşünmek zorundayız. Bu nedenle sadece güç piyasasının dinamiklerini düşünerek bir yorum yapmak maalesef imkansız ama ben pazarlıklardan ümitliyim. En azından yenilenecek mukaveleler için avantajlı şartların sağlanmasını bekliyorum. Rusya ile bitecek 8 milyar metreküplük doğal gaz mukavelesinin en az yarısının yenilenmesine kesin gözüyle bakıyorum. Öteki yarısı için ise pazarlık sürecinin daha kritik olduğunu düşünüyorum. Bu pazarlıkların ve varılacak sonucun 2025’te tamamlanacak 16 milyar metreküplük Mavi Akım kontratı için de referans oluşturacağını düşünüyorum.”

2021’İN BİRİNCİ ÇEYREĞİNDE EN DÜŞÜK GAZ ALIM MALİYETİ OLUŞABİLİR

Petrole endeksli kontratlarda petrol fiyatlarındaki değişimin 6 ila 9 ay geriden gelerek gaz fiyatlarına yansıdığına dikkati çeken Yiğit, petrol fiyatlarında bu yıl yaşanan düşüşün akabinde 2019’da 1000 metreküpü 285 dolar düzeyinde olan gaz ithalat fiyatının bu yıl 210 dolar düzeyine gerilediğini tabir etti.

Bu sayının 2021’in birinci çeyreğinde son devirlerin en düşük düzeyine ulaşarak 1000 metreküp için 170 dolara kadar ineceğini düşündüğünü belirten Yiğit, bu devirden sonra petrol fiyatına endeksli olarak gaz fiyatlarının artmasını ve 2021 sonunda 1000 metreküp için fiyatın 200 doların üzerine çıkmasını beklediklerini bildirdi.

Yiğit, Azerbaycan ile biten kontratın ise Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Sınırı projesi kapsamında ithal edilen 6 milyar metreküplük yeni kapasiteyle yenilendiğini kaydetti.

“LNG İTHALATINDA YENİ REKORLAR KIRDIK”

Türkiye’nin LNG kapasitesi dikkate alındığında teknik olarak 2021’de bitecek mukavelelerin tamamının yenilenmesine muhtaçlık olmayabileceğini söyleyen Yiğit, “Düz bir hesapla uzun vadeli mukavelelerimizin 40 milyar metreküp düzeyine düştüğünü düşünsek dahi eksik kalan kısmı spot LNG ithalatıyla rahatlıkla yönetebilecek bir sistemimiz bulunuyor. O denli ki 2020’nin 9 ayında yaklaşık 12 milyar metreküp LNG ithal ederek bu alanda yeni bir rekor kırdık ve bu sistemimizin esnekliği açısından üstte bahsettiğimiz stratejik yatırımların ne kadar pahalı olduğunu gösteriyor.” dedi.

Yiğit, Türkiye’nin toplam doğal gaz ithalatında LNG’nin hissesinin giderek arttığına dikkati çekerek şunları kaydetti:

“Covid-19 salgınının en ağır devirlerinde tarihin en düşük düzeyine gerileyen LNG fiyatları, ekonomik toparlanma beklentisi, aşı konusundaki gelişmeler, kış mevsiminde ısıtma maksatlı doğal gaz kullanımının artması ve piyasalar ortasındaki arbitraj imkanları nedeniyle kargo bulma konusunda yaşanan sorunlar nedeniyle son aylarda tekrar artış trendine girdi. Piyasalardaki bu oynaklık aslında Türkiye’nin gaz stratejisinde LNG’nin yerini çok daha iyi göstermesine fırsat sağladı. Bizim uzun devirli kontratların yenilenmesi noktasındaki en büyük beklentimiz, bize esnekliği verecek kontratların imzalanabilmesi, öbür bir deyişle al ya da öde üzere yükümlülüklerin kaldırılması yahut hafifletilmesi.”

“ESNEK KONTRAT YAPISI DEĞERLİ ”

ADG Anadolu Doğalgaz Danışmanlık şirketinin ortağı ve şirket müdürü Gökhan Yardım da esnek kontrat yapısının değerini vurgulayarak, Türkiye’nin dünyadaki gaz piyasasındaki gelişmelere paralel olarak “fiyatların petrol fiyatlarından fazla özgür piyasada belirlenen merkezlere odaklı fiyatlara istinaden belirlenmesi” talebinde bulunduğunu lisana getirdi.

Türkiye’nin, müddeti biten kontratlarını yenilemese bile arz güvenliği açısından bir sorun yaşamayacağını belirten Yardım, “LNG altyapımız ve Karadeniz’deki keşfi de düşündüğümüzde bir sorun olmaz lakin bu bahse komşuluk alakaları açısından da yaklaşılması gerekiyor. İki tarafın da istekli olması lazım.” diye konuştu.

Yardım, Türkiye’nin LNG altyapısının güç arz güvenliği açısından büyük değer kazandığını vurgulayarak, Türkiye’nin ucuz LNG fırsatlarından yararlandığını kaydetti.

Cumhuriyet