AFPTürkiye ile Ermenistan ortasındaki Kars Doğu Kapı Hudut Kapısı
“Eğer Ermenistan bu süreci olumlu istikamette geliştirecek olursa, biz kapalı olan kapılarımızı da Ermenistan’a açarız…Türkiye-Ermenistan münasebetlerinde de yeni bir sayfa açılabilir.”
Azerbaycan ve Ermenistan ortasında 9 Kasım’da imzalanan ateşkes muahedesinden tam bir ay sonra, 27 yıldır kapalı olan hudutların açılması için birinci olumlu bildiri Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan geldi.
1991’de Ermenistan Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını ilan ettiğinde, bağımsız cumhuriyeti tanıyan birinci ülke Türkiye olmuştu.
Yalnızca iki yıl sonra, Ermenistan’ın Azerbaycan toprağı olan Dağlık Karabağ’ı işgaliyle birlikte Türkiye, bağımsızlık ilanıyla kucak açtığı Ermenistan’la sonları kapattı. Diplomatik bağları askıya aldı.
İlgilerin olağanlaşması için tek koşul olarak da Dağlık Karabağ’dan Ermeni askerlerin çekilmesini koştu.
Dağlık Karabağ işgali sürerken Erivan ve Ankara ortasında birtakım yakınlaşma gayretleri olsa da, Azerbaycan’ın yansısı ve karşılıklı istenen ödünlere razı olunmaması, her seferinde süreci tıkadı.
İşgal bölgesinde de 27 yıldır müzakere masasında uzlaşılamayan son, savaşla geldi.
27 Eylül’de başlayan çatışmaların sonucunda, 9 Kasım’da Ermenistan yenilgiyi kabullendi. Dağlık Karabağ etrafındaki yedi rayondan çekildi, Dağlık Karabağ’da da Rusya barış gücü olarak vazife yapmaya başladı.
İşgalin bitişinin üzerinden tam bir ay geçtikten sonra, Cumhurbaşkanı Erdoğan Azerbaycan’ın başşehri Bakü’ye giderek “Zafer Geçit Töreni”ne katıldı.
Dönüş yolunda da Erdoğan, evvel Ermenistan’la kapıların tekrar açılacağının sinyalini verdi; akabinde Azerbaycan önderi İlham Aliyev’in de, ateşkes muahedesinin arabulucusu Rusya’nın da buna olumlu baktığını söyledi:
“Sayın Putin buna olumlu yaklaşıyor. Aramızdaki telefon görüşmesinde, benim kanaatimin ne olacağını sordu. Ben de ‘Sayın İlham Aliyev buna olumlu yaklaştıktan sonra benim açımdan da buna olumlu yaklaşmak önemlidir’ dedim. Sayın Putin de bundan çok çok mutlu oldu. İlham Aliyev kardeşimiz de ‘Siz ne derseniz ben ona uyarım’ dedi. Bu biçimde mutabık kaldık.”
Pekala kapıların tekrar açılması nasıl mümkün olacak? Türkiye’nin kaideleri neler?
‘ÖNCELİKLE 9 KASIM’DA İMZALANAN KARARLARIN HAYATA GEÇİRİLMESİ GEREK’
BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtlayan bir Türk diplomatik yetkili, bunun için öncelikle ateşkesin kurallarının tam manasıyla yerine getirilmesi gerektiğini söyledi:
“Uzun vakittir söz ettiğimiz üzere, Azerbaycan-Ermenistan bağlarında yaşanacak bir olağanlaşma, bölgemizin istikrarını olumlu etkileyecektir.
“Bunun için her şeyden evvel, 9 Kasım’da Azerbaycan, Rusya Federasyonu ve Ermenistan ortasında imzalanan Ortak Açıklama’daki kararların eksiksiz hayata geçirilmesi gerekmektedir.”
Dışişleri Bakanlığı yetkilisi, bölgesel işbirliğinde “Ermenistan’ın kendi tercihiyle eksik halkayı oluşturduğunu” söylüyor:
“Esasen uzun vakittir söylediğimiz üzere, Azerbaycan ile Ermenistan ortasındaki münasebetlerin düzelmesi, Türkiye-Ermenistan münasebetlerine de yansıyacaktır. Ermenistan hakikaten barışın bir ortağı üzere hareket ettiği ölçüde, bizden karşılık görecektir. O takdirde hudutlar da açılır, olağan münasebetler devreye girmeye başlar.”
Getty Images‘VERİLEN BİLDİRİLERE DEĞİL, YAPILANLARA BAKIYORUZ’
Ermenistan ise, kapıların açılmasına yönelik bildirilere şimdi net bir cevap vermedi.
Başta Cumhurbaşkanı Erdoğan olmak üzere Türkiye’den verilen bildirilere ne cevap vereceklerini sorduğumuz Ermenistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Anna Naghdalyan, yazılı olarak ilettiği yanıtında soruya direkt olumlu ya da olumsuz bir cevap vermek yerine “Mesajlara değil, yapılanlara bakarız” tabirlerini kullandı:
Lakin Ermenistan Parlamentosu’nda gazetecilerin sorularını yanıtlayan bir milletvekilinin, Türkiye’yle kapıların açılması için yine görüşülebileceği iletisi verdiği; bunun üzerine büyük reaksiyon aldığı belirtiliyor.
Getty ImagesAteşkesin akabinde Ermenistan’da hükümet tersi geniş çaplı protestolar düzenlendi‘EKONOMİK YARAR İÇİN GEREKSİNİM VAR ANCAK ZAMANLAMA YANLIŞ’
Ermenistan’ın başşehri Erivan’da yaşayan gazeteci Mark Grigoryan, tüm bu gelişmeler ışığında aslında Ermenistan’ın iktisadının toparlanması için komşularıyla hudut kapıların açılmasının en pratik tahlil olduğunu; lakin Dağlık Karabağ’daki büyük hezimetin akabinde bunları konuşmak için çok erken olduğunu söylüyor:
“Burada her şeyden evvel asıl sorun, halkın mevcut hükümete olan itimadı inanılmaz derecede düşük. Yani şu an bu hükümet hangi adımı atarsa olumsuz karşılanır. Şayet rastgele bir yetkili şu an Türkiye’yle ilgilerin normalleşmesinden kelam ederse, bu yeni bir savaş hezimeti olarak algılanır.
“Ermenistan açık halde ekonomik olarak daha fazla gelire gereksinim duyuyor. Bunun en kolay yolu da komşularla ticaret yapmak. Lakin daha çok yeni bir savaş kaybedildi. Ulusal bir trajedi, önemli bir kayıp hissi var. Münasebetiyle halkın biraz daha vakte muhtaçlığı var. Herkes buna muhtaçlık olduğunun farkında lakin şu an Ermeniler için pek iyi bir zamanlama değil.”
Getty ImagesHem Ermenistan’daki hem Dağlık Karabağ’dan kaçan Ermeniler, Türkiye ve Azerbaycan aksisi protestolar düzenledi‘ERMENİ HALKININ TÜRKİYE VE AZERBAYCAN’A GÜVENSİZLİĞİ ÖNEMLİ BOYUTTA‘
Grigoryan, kış ve bahar aylarında savaşın da tesiriyle iktisadın daha berbata gideceğini ve halkın bu şartları daha da fazla hissetmeye başlayacağını söylüyor. Lakin o vakit hudut kapılarının açılması, halkın “kendisini inançta hissetmesine” bağlı:
“Sınırların açılması çok değerli bir husus fakat şu an asıl problem, halkın ulusal güvenlikle ilgili önemli kaygı yaşıyor olması. Şu an birinci gündem hususu bu. Türkiye ile Azerbaycan’a duyulan güvensizlik son derece yüksek. İnancın tekrar sağlanması çok güç olacak fakat bu sağlanır sağlanmaz, güvenliklerinin garanti altına alındığından emin olur olmaz Ermeniler de kapıların açılmasından memnuniyet duyacaktır.”
Grigoryan’a nazaran daha evvel Azerbaycan’ın mahzur olduğu olağanlaşmaya, bu defa Ermeni halkının korkuları mahzur oluyor:
“Ne vakit Erivan’la Ankara ortasında kapıların açılması konuşulsa, 1915 olaylarıyla ilgili tartışmalara karşın olumlu adım atılsa, Azerbaycan aksi istikamette baskı uygulamıştı. Artık Azerbaycan hazır lakin Ermenistan çok aşağılayıcı bir mağlubiyetle karşı karşıya, bu durum bu defa Ermenistan’ı engelliyor.”
Dağlık Karabağ’da çatışmalar devam ederken, Ermenistan parlamentosunda 2021’in birinci altı ayını kapsayan halde Türk eserlerinin boykot edilmesi kararı çıkmıştı. Grigoryan bu kararı da hatırlatarak “En azından bu müddet içinde kapıların açılmasının burada gündeme gelmesi çok zor” diyor.
Cumhuriyet
