Usta edebiyatçı Melih Cevdet Anday, 18 yıl önce bugün hayatını kaybetti

Melih Cevdet Anday

“Rahatı Kaçan Ağaç”, “Telgrafhane”, “Ölümsüzlük Arkasında Gılgamış” ve “Yanyana”nın da ortalarında bulunduğu çok sayıda şiir kitabı, roman ve tiyatro oyununa imza atan, “Garip” akımının son temsilcisi Melih Cevdet Anday, vefatının 18. yılında anılıyor.

Şairliğinin yanı sıra tiyatro oyunu, roman, deneme ve makale muharriri, mütercim Anday, Cevdet ve Nadide Anday çiftinin çocuğu olarak 13 Mart 1915’te İstanbul’da dünyaya geldi. Anday, 1931’de Kadıköy Ortaokulunu, 1936’da ise Ankara Gazi Lisesi’ni bitirdi.

Liseyi bitirdiği yıl “Ukde” isimli şiiri Varlık Mecmuası’nda yayımlanan usta kalem, Lisan ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne girdi fakat tamamlamadan okuldan ayrıldı.

Melih Cevdet Anday, sosyoloji tahsili için 1938’de Belçika’ya gitti, iki yıl sonra 2. Dünya Savaşı çıkınca yurda döndü.

Anday’ın şiirleri Ses, Yaprak, Yeditepe, Papirüs, Yeni Ufuklar, Yeni Mecmua, Soyut, Ataç, Devir, İstikamet isimli mecmualarda okurla buluştu.

Anday ile lise arkadaşları Orhan Veli ve Oktay Rifat, “Garip Akımı”nı başlattı ve 1941’de “Garip” isimli şiir kitabını çıkardı. Veli ve Rifat ile tıpkı şiir çizgisinde yürüyen Anday, his bakımından arkadaşlarından ayrıldı.

PARİS’TE UNESCO GENEL MERKEZİ KÜLTÜR MÜŞAVİRLİĞİ YAPTI

Hasan Ali Yücel’in tavsiyesiyle Ulusal Eğitim Bakanlığı Neşriyat Müdürlüğüne memur olarak atanan Anday, 1942’den itibaren Ankara’da Ulusal Eğitim Bakanlığı Yayın Müdürlüğünde danışmanlık, Ankara Vilayet Halk Kütüphanesi’nde memurluk ve çevirmenlik yaptı.

Daha sonra İstanbul’a yerleşen Anday, 1953-1954’te Akşam gazetesinde sayfa sekreteri olarak çalıştı ve gazetenin sanat-edebiyat sayfasını hazırladı.

Başarılı muharrir, 1958-1964 yıllarında Tercüman, Büyük Gazete ve Cumhuriyet gazetelerinde yazılarını kaleme aldı. İstanbul Belediye Konservatuvarı Tiyatro Kısmı fonetik-diksiyon öğretmenliğine 1954’te başlayan Anday, 1977’de emekli oldu.

Melih Cevdet Anday, 1964-1969 yıllarında TRT İdare Konseyi üyeliğinde bulunurken, 1979’da ise UNESCO Genel Merkezi Kültür Müşaviri olarak Paris’e gitti.

Birinci devir şiirlerinde kısa üçlüklerde yaşama sevinci, savaş tersliği ve aşk temalarını işleyen Anday, “Rahatı Kaçan Ağaç” şiiriyle histen niyete yöneldiği periyoda geçerek dünya sıkıntılarını ele aldı. “Yan Yana” ve “Telgrafhane” şiirleriyle toplumcu şiire yönelen usta şair, 1963’te kaleme aldığı “Kolları Bağlı Odysseus” ve “Ölümsüzlük Gerisinde Gılgamış” şiirleriyle ise mitolojik ögelere ve tarihe yönelerek, üniversal kıymetleri ve Anadolu’daki eski uygarlıkları işledi.

Gazeteci müellif Hıfzı Topuz, bir röportajında, Anday ile yakın dostlukları olduğunu belirterek, şu tabirleri kullanmıştı:

“Tam 27 yıl sürdü bu dostluğumuz Melih’le. Melih’i bana Vala Nurettin tanıttı. İşsizdi, İstanbul’a gelmişti. Vala Nurettin, ‘Bu çocuğa bir iş bulalım. Bir şeyler yapsın.’ dedi. Ben yazı işlerine falan bakıyordum, Bir otoritem vardı gazetede, Vala da köşe yazarıydı. Melih’e dışarıdan röportajlar yaptırmaya başladım. Sonra kitap sayfası diye bir sayfa yaptırdım gazetede. Melih’e bıraktım bunu. Melih ‘Ömür Uzunluğu Kitap’ sayfasını yaptı. O orta Melih’in bütün arkadaşları gazeteye gelip gidiyordu. Sonra Melih’e bir sabotaj oldu gazetede. Çalışmasını engellediler, baltaladılar. Necdet diye bir adam vardı, işverenin damadıydı. Futbolcuydu, kaleciydi. Gazeteye bir orta hakim oldu. Melih’i de gazeteye sokmama kararı aldı. Melih artık diğer işler bulmuştu. Gazete dışında yaşayabilecek hale gelmişti. Konservatuvarda öğretmen oldu. Öteki yerlere yazı yazıyor, ders veriyordu ve kendini kurtarmıştı. Onunla uzun müddet mektuplaştık ben Paris’teyken. O bana yazıyordu, ben ona yazıyordum. Onun yazdıklarını saklıyordum. Melih’in mektupları vefatından sonra elime geçti. Hepsini aldım, değerlendirdim ve Melih kitabını o denli çıkardım. 110 mektubu vardı. Kitap ortaya çıktı.”

ROMAN VE ŞİİR KİTAPLARININ YANI SIRA ÇOK SAYIDA ÇEVİRİYE İMZA ATTI

Anday, yapıtlarında kendi ismi haricinde Yaşar Tellidede, Niyaz Niyazoğlu, A. Mecdi Velet, M. C. A., H. Mecdi Velet, Yaşar Tellidere, Gani Girgin, Zater, Yaşar Tellioğlu isimlerini da kullandı.

Orhan Veli ve Oktay Rifat ile kaleme aldığı Garip isimli şiir kitabının dışında 1946’da “Rahatı Kaçan Ağaç”, 1952’de Telgrafhane, 1956’da “Yanyana”, 1962’de “Kolları Bağlı Odysseus”, 1970’te Göçebe Denizin Üstünde”, 1975’te “Teknenin Ölümü”, 1978’de “Sözcükler”, 1981’de “Ölümsüzlük Arkasında Gılgamış”, 1984’de “Tanıdık Dünya”, 1989’da “Güneşte”, 1995’te ise “Yağmurun Altında” isimli şiir kitaplarını okuyucuyla buluşturdu.

Şiir ve roman çevirileri de yapan usta edebiyatçı, ortalarında “Aylaklar”, “Gizli Emir”, “İsa’nın Güncesi”, “Meryem Üzere ” ve “Birbirimizi Anlayamayız” isimli romanlar ile “İçerdekiler”, “Mikadonun Çöpleri”, “Yarın Öteki Koruda”,”Dikkat Köpek Var”, “Ölüler Konuşmak İster”, “Müfettişler” ve “Ölümsüzler” isimli tiyatro oyunlarının da ortalarında bulunduğu çok sayıda yapıta imza attı.

Oyunları başta Devlet Tiyatrosu ve Kent Tiyatroları olmak üzere çeşitli tiyatro kümeleri tarafından izleyiciyle buluşmayı sürdürüyor.

Melih Cevdet Anday, 1970’te TRT Roman Armağanı, 1973’te TDK Çeviri Mükafatı, 1976’da Yeditepe Şiir Armağanı, 1978’de Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Mükafatı, 1981’de İş Bankası Büyük Mükafatı, 1984’te Enka Sanat Mükafatları, 1991’de TÜYAP Onur Mükafatı, 2000’de ise Aydın Doğan Vakfı Şiir Ödülü’nün sahibi oldu.

Usta edebiyatçı 28 Kasım 2002’de İstanbul’da 87 yaşında hayata veda etti.

Cumhuriyet