TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Güney Marmara Şubesi İdare Konseyi Üyesi Aysun Aykan, Türkiye’de beklenen sarsıntılara ait açıklamalarda bulundu. 24 kent ve 80 ilçenin fay çizgisinde olduğunu söyleyen Aykan, “Bu fayların kırılması durumunda birinci evvel fay zonu üzerindeki yapılar ziyan görecektir. Bu faylardan bilhassa kırılma vakti gelmiş olanların yani sismik boşluk olarak tanımladığımız, yerleşim yerlerinden geçenler büyük risk oluşturmaktadır” dedi.
Habertürk’ten Alper Uruş’a konuşan MMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Güney Marmara Şubesi İdare Şurası Üyesi Aysun Aykan, risk altındaki vilayetleri şöyle sıraladı:
RİSK ALTINDAKİ KENTLERİMİZ
Kocaeli, Bursa, Balıkesir, Bolu, Sakarya, Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Denizli, Burdur, Kütahya, Eskişehir, Konya, Aksaray, Tokat, Kayseri, Osmaniye, Hatay, Kahramanmaraş, Erzurum, Erzincan, Hakkari ve Bingöl.
“4 NOKTAYA DİKKAT ETMEK GEREKİYOR”
4 noktaya dikkat edilmesi gerektiğini belirten Aykan, şu tabirleri kullandı:
Türkiye’de yaklaşık 20 yerde zelzele üretme mümkünlüğü olan fay var. Bunlara sismik boşluk diyoruz. Kırılma vakti gelmiş, kâfi derecede tansiyon birikmiş, her an kırılabilecek fay modülleri.
Bilimsel çalışmaların, bilhassa Kuzey Anadolu Fayı başı olan Bingöl ve Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara Denizi içerisinden geçen kısmı ile, Balıkesir, Kahramanmaraş taraflarının yakın gelecekte zelzele olacağı tarafında olduğunu gösteriyor, buralara dikkat edilmesi, hazırlık yapılması gerekiyor.
“YEDİSU FAYI 7.5’LİK ZELZELE ÜRETEBİLİR”
Yapılan çalışmalara nazaran, Bingöl-Erzincan bölgesinde bulunan Yedisu Fayı’nın 7.5 büyüklüğe kadar sarsıntı üretme potansiyeline sahip olduğu biliniyor. Yedisu Fayı üzerindeki sarsıntı tekrarlanma döneminin, geçmiş zelzeleler de göz önünde bulundurulduğunda yaklaşık 245 ± 55 yıl olduğu düşünüldüğünde, en son meydana gelen 1784 sarsıntısından bu yana 236 yıl üzere bir vakit geçti.
“MARMARA’DAN SONRA EN RİSKLİ BÖLGE”
Bu sonuca bakarsak, fay yakın gelecekte kırılabilir. Kuzey Anadolu Fayı (KAF) üzerinde, Marmara Denizi içinde var olan sismik boşluktan sonra en riskli bölge olan Yedisu Fayı’nın sismik aktivitesinin dikkatle takip edilmesi değer taşımaktadır. Doğu Anadolu Fayı, yakın vakitte zelzele üretme mümkünlüğü olan faylar sınıfında bedellendiriliyor.
“GÖLBAŞI- TÜRKOĞLU SEGMENTLERİ”
Bilhassa Kahramanmaraş’ta, Gölbaşı ve Türkoğlu segmentleri üzerinde yapılan paleosismoloji çalışmalara nazaran; yaklaşık 900-1000 yıldır yüzey faylanması oluşturan büyük bir sarsıntının olmadığı anlaşılmıştır. Bu nedenle Gölbaşı- Türkoğlu fay modülünün yakın gelecekte zelzele potansiyeli çok yüksek bir sismik boşluk pozisyonunda olduğu söylenebilir.
“BALIKESİR’İ 7.2 TEHDİT EDİYOR”
Ülkemizde bilhassa Bingöl etrafı, Kahramanmaraş, Hakkâri- Yüksekova, Malatya, Antakya, Adıyaman, Erzurum, Ağrı, Aydın, Denizli, Muğla taraflarındaki faylar sismik boşluk olarak yani yakın gelecekte sarsıntı üretme mümkünlüğü olan faylar sınıfında bedellendiriliyor.
Benzeri biçimde Balıkesir vilayet merkezinden geçen 7.2 büyüklükte zelzele üretme potansiyeline sahip Balıkesir- Gökçeyazı segmenti 2 bin yıldır kırılmayan bir modüldür. Bilhassa buranın da tehlikesine dikkat çekmemiz gerekiyor.
Bütün faylarda paleosismoloji çalışmaları yapılmadığı için başkalarını kesin bilemiyoruz.
“ZAMANINI MAALESEF SÖYLEYEMİYORUZ”
Türkiye’nin birçok yerinde zelzele üretme vaktini doldurmuş ve kâfi tansiyonu biriktirmiş faylar var. Yapılan çalışmalara nazaran, sismik boşluk olarak bedellendirilen faylar, yakın bir gelecekte tekrar sarsıntı olacağını gösteriyor; ama sarsıntının tam vaktini bilemiyoruz.
“MARMARA’DA 7.6 BÜYÜKLÜĞÜNDE OLABİLİR”
Marmara’da kesinlikle büyük bir sarsıntı olacak. Büyüklüğü 7.6 olabilir. Bu sarsıntı, 28 milyon kişiyi etkileyecek ve zelzeleye hazırlıksız yakalanılması durumunda da büyük bir kaos yaşanabilir.
“KAF, DÜNYANIN EN FAAL FAYLARINDAN”
Marmara bölgesinde 1900-2015 yılları ortası 4 ve üzeri büyüklüğüne sahip 500’ün üzerinde zelzele meydana geldiği belirlenmiştir. İstatiksel olarak son yüzyılda 15 büyük sarsıntı meydana getirmiş olan Kuzey Anadolu Fayı’nın (KAF) dünyanın en faal faylarından olduğu bilinmektedir. Bu zelzelelerin karadaki toplam yüzey yırtılmasının, 1100 km’ye ulaştığı biliyoruz.
“KUZEY KOLUN AKTİVİTESİ YÜKSEK”
Bu 15 sarsıntıdan 7 ve üzeri büyüklüğe sahip, 1999 Düzce Zelzelesi de dahil 6’sı, Marmara Bölgesi’nde uzanan kesimlerde meydana geldi. Tarihi sarsıntı kayıtlarına bakıldığında, MS 1 ile MS 1899 ortasında bölgede toplamda 600 civarında sarsıntı gerçekleştiğini lakin bunların 38’inin büyüklüğünün 7.0’den fazla olduğunu ve bölgeyi etkilediği bilgisi mevcut. Tarihi ve aletsel sarsıntı kayıtlarının yaklaşık dağılımına bakıldığında kuzey kolun aktivitesinin en yüksek olduğu görülmektedir.
“10 YIL İÇİNDE OLMA MÜMKÜNLÜĞÜ YÜKSEK”
Marmara Denizi içinden geçen kuzey koldaki sarsıntı dağılımları ise en son sarsıntıların 1509 ve 1766 yılında gerçekleştiğini, 200–250 yıllık dönüş dönemleri olduğu düşünüldüğünde bu alanın bir sismik boşluk olduğu yani kırılma vakti geldiği görülmektedir. Ulusal ve uluslar ortası yapılmış çalışmalara nazaran; 1999 Depremi’nden sonra 30 yıl içerisinde % 65 ihtimalle 7’den büyük azamî 7.6 büyüklükte bir zelzelenin Marmara Denizi’nde olacağı tarafındaydı. Bu mühletten 20 yıl geçtiğini düşünürsek, 10 yıl içinde olma mümkünlüğü yüksek.
“BU ZELZELE TÜRKİYE’Yİ ETKİLEYECEK”
Burada olacak büyük bir sarsıntıda, Marmara Denizi’ne kıyısı olan tüm vilayetler; İstanbul, Balıkesir, Bursa, Yalova, Çanakkale, Kocaeli, Tekirdağ ağır bir biçimde etkileyecektir. Marmara Bölgesi, nüfus yoğunluğu, sanayi, iktisat, tarihi birikim bakımından en ağır olan bölgedir. Bu yüzden bu sarsıntı tüm Türkiye’yi etkileyecek ve Türkiye’nin iktisadına ziyan verecektir.
“DEPREM YÖNETMELİĞİ VE YAPI KONTROLÜNE DİKKAT EDELİM”
Sarsıntıdan sonra geri getiremeyeceğimiz iki şey var: Birincisi can kaybı. İkincisi ise kaybolan tarihi ve kültürel varlığımız. Sarsıntı yönetmeliğine uyulması ve yapı kontrol ile can kaybını azaltabiliriz. Kültürel varlıkları onarmak uzmanlık gerektiren bir bahis ve sıkıntı bir iş.
“TARİHİ YAPILAR İÇİN İSTİNAT YAPILMALI”
Zira bir tarihi yapıya ulaşıp o tarihi yapıyı güçlendirmeyi sağlayacak insan sayısı az ve müsaade alınması gereken merciler çok fazla. Bu bahse kıymet vermemiz gerekiyor. Tarihi yapıların etrafına esirgeyici istinat yapıları vb. inşa edilebilir. Yalnızca İstanbul’da yaklaşık 17 milyon insan var ve tüm Marmara Bölgesi’ni saydığımızda 28 milyon kişi var.
“MARMARA’DA 6 MİLYON KONUT VAR”
İstanbul’da 4 milyon konut var. Marmara genelinde 6 milyon konut var. Türkiye’de 22 milyon konut var yalnızca 6 milyonu Marmara Bölgesi’nde ve bu çok fazla. Yaklaşık 50 bin bina çökebilir. Kimi hesaplara nazaran en az yaklaşık 500 milyar TL’lik ekonomik kayıp meydana gelebilir.
“OLASI KAOSUN ÖNÜNE TEDBİRLE GEÇEBİLİRİZ”
Marmara Bölgesi’nin yıkıldığını düşünebiliyor musunuz? Hangi gelirle ayağa kaldıracaksınız? Hangi uzmanlıkla kaybolmuş, ziyan görmüş kültürel varlıkları onaracaksınız? Bu sarsıntıya hazırlıksız yakalanırsak; Türkiye yardım için öteki ülkelere muhtaç olabilir; bu da ülkemizi farklı ezalara sokacaktır; hasebiyle büyük bir kaos olabilir. Bu kaosun önüne fakat gerekli tedbirleri alarak geçebiliriz.
“FAY ÇİZGİSİNDEKİ BİNALAR İÇİN ‘SAKINIM BANDI’ OLUŞTURMALI”
Türkiye’deki yerleşim alanlarının değerli bir kısmının canlı faylar üzerinde konumlandığı bilindiğinden, bu faylar üzerinde mümkün bir zelzelede yüzey kırığı nedeniyle gerçekleşecek olan can ve mal kayıplarını en aza indirmek için; yüzey kırığı oluşturacak canlı faylar 1/5000-1/1000 ölçekli imar haritalarına işlenmeli ve fayın her iki tarafına “Sakınım Bandı” oluşturularak, bu alanda bina ve bina çeşidi yapılaşmaya kısıtlama getirilmelidir”
Cumhuriyet
