Yeşilçam’ın 1 Mayıs’ı artık nostalji oldu…

Sinemanın devasa bütçe kalemlerinin olmadığı, 80 darbesi ve sonrasında neoliberal siyasetlerin ülkenin üzerinden silindir üzere geçmediği vakitlerde Yeşilçam ve onun yıldızları, 1 Mayıs İşçi Bayramı’nı coşkuyla kutluyordu. “Sinema Emekçileri” kortejinde Fatma Girik megafonuyla yer alıyor, Kadir İnanır sancak taşıyor, Tarık Akan sloganları yönetiyor, Kemal Sunal yürüyüş sistemini sağlıyordu. Büyük ihtimalle bugün fotoğrafları toplumsal medyada dolaşacak olan yıldızlar ortasında kimler yoktu ki; Türkan Şoray, Müjdat Gezen, Yadigar Ejder ve daha birçok isim…

“Sanatçılar siyasete karışmasın, işlerini yapsın” üzere ucube “talimatlar” o vakitler yoktu muhakkak ki. Aslında olması da mümkün değildi, bugün YouTube’da ve öteki dijital platformlarda izlenebilen Yeşilçam sinemalarında sokak duvarlarını kaplayan sloganlar görülebiliyor. Geçen yıllarda bu sinemalar televizyon kanallarında gösterilirken bu sloganlar “blur” yapılarak sansürlendiğinde büyük reaksiyon çekmişti. Hatta Atıf Yılmaz’ın yönettiği, 78 üretimi “Köşeyi Dönen Adam” (YouTube’dan fiyatsız izlenebiliyor) sinemasının sonunda Kemal Sunal, 1 Mayıs günü kalabalıkla birlikte Taksim’e yürüyordu. Bu sahne sinemada ve televizyonda sansürlenerek gösterilmedi.

70’lerde emekçi meseleleri, grev, sendikal çaba üzere hususlar tüm Türkiye’nin gündemini meşgul ederken Yeşilçam’ın da buna yönelik sinema çekmemesi beklenemezdi. Üstte sayılan isimlerin oynadığı ve Yılmaz Güney, Atıf Yılmaz üzere usta direktörlerin çektiği sinemalar kült haline geldi. O sinemalardan bir kısmını derledik. Yarının gazetelerinde ise herhalde 80’lerden sonra çeyrek asır üzere bir periyot sinemada emekçi meselelerine pek değinilmedi diye yazılacak.

– KARANLIKTA UYANANLAR: Senaryosunu Vedat Türkali’nin yazdığı, direktörlüğünü Ertem Göreç’in yaptığı başrollerinde Fikret Hakan, Ayla Algan üzere isimlerin yer aldığı 1964 üretimi sinema, Türk sinema tarihinin birinci personel sineması olarak kabul edilir. Sinema, bir boya fabrikasında çalışan emekçilerin günlük hayatlarını, greve hakikat gidecek hak arama ve sendikalaşma çabalarını, bilinçlenmelerini bahis ediniyor. (YouTube link’i: https://youtu.be/7l7tdHw7htA)

– OTOBÜS: 1974 üretimi sinema, tıpkı vakitte Tunç Okan’ın birinci direktörlük denemesi. Başrolünde Tuncel Kurtiz’in yer aldığı sinema, İsveç’e kaçak emekçi olarak giden bir küme köylünün trajik öyküsünü anlatıyor. (YouTube link’i: https://youtu.be/xdDHo7iOabY)

– BİR GÜN KESİNLİKLE: Senaryosunu Yılmaz Güney’in yazdığı ve Bilge Olgaç’ın yönettiği 1975 imali sinema, Akif isimli bir emekçi başkanının davası için katlandığı fedakârlıkları husus ediniyor. (YouTube link’i: https://youtu.be/pr2aoajrH68)

– MADEN: Emekçi sinemalarının en bilinenlerinden 1978 imali sinema, Antalya Sinema Festivali’nde “En Güzel Film” dahil 7 ödül birden kazanmıştı. Başrollerinde Cüneyt Arkın, Tarık Akan, Hale Soygazi ve Halil Ergün’ün yer aldığı sinema, bir madende çalışan çalışanların hak gayretlerini anlatıyor. Bilhassa Arkın’ın sendikaya hesap sorduğu sahne, Türk sinema tarihinde değerli bir yere sahip. Ayrıyeten sinema, Tarık Akan’a koyulan Yeşilçam ambargosunun da yıkılmasını sağlamıştı. Sinema, “İşçiler Birleşin” sloganıyla sona eriyor. (YouTube link’i: https://youtu.be/euVC-8z7BhI)

– DÜŞMAN: Yılmaz Güney’in senaryosunu mahpusta yazdığı sinemalardan biri olan “Düşman” 1979 yılında çekildi. Başrollerinde Aytaç Arman ve Güngör Bayrak yer alıyor, direktörlüğünü ise Zeki Ökten yaptı. İşsiz olan “İsmail”in parasızlık yüzünden başından geçenleri aktaran sinema, “düşman”ın kapitalizm olduğunu anlatıyor. (Link: https://dai.ly/x7vu5wf)

– DEMİR YOL: Yavuz Özkan’ın yazıp yönettiği, başrollerinde Tarık Akan ve Fikret Hakan’ın oynadığı 1979 üretimi sinema, demiryolu inşaatında çalışan ve greve giden bir küme personelle erzak kamyonunu soyup halka ücretsiz dağıtan silahlı uğraş yanlısı bir küme üniversite öğrencisinin kesişen hikayesini anlatıyor. (YouTube link’i: https://youtu.be/hESWB2shv2s)

OYUN SANDALI GRUBUNDAN 1 MAYIS İÇİN MARŞ

Oyun Sandalı takımı, 1 Mayıs için yeni bir marş hazırladı. Tiyatrocular, yeni oyunları “Manifesto”nun finali için yazılan “İşçiler Birleşin” marşını “Parçası olduğumuz emekçi sınıfı gayretine katkımız olsun” diyerek paylaşıyor. Kelamlarını Harun Güzeloğlu’nun yazdığı, bestesi Dengin Ceyhan’a ilişkin olan “İşçiler Birleşin” marşının Bağımsız Sinema Merkezi’nce hazırlanan klibi bu akşam 19.00 prestijiyle Oyun Sandalı’nın toplumsal medya hesaplarından izlenebilecek.

EMEKÇİ SİNEMALARI ŞENLİĞİ ‘HANGİ KADRAJA SIĞAR’ DİYE SORUYOR

Milletlerarası Personel Sinemaları Şenliği, bu yıl 16. defa 1-9 Mayıs tarihleri ortasında çevrimiçi olarak düzenleniyor. Şenlik kitapçığında bu yılki şenlik teması şöyle anlatılıyor: “Festivalimiz dünyadan ve Türkiye’den işçilerin, işsizlerin, bayanların, LGBTİ+’ların, gençlerin uğraşını anlatıyor ve yaşanılan haksızlık ve adaletsizlikler ‘Hangi kadraja sığar’ diye soruyor.” Şenlikte 38 sinema gösterilecek. Gösterim programında Türkiye’de birinci kez gösterilecek sinemalar bulunuyor: 1974’te bir İskoç kasabasında Pinochet diktatörlüğüne karşı Şili halkı ile dayanışan fabrika emekçilerini anlatan “Nae Pasaran: Geçit Yok”. 1. Dünya Savaşı sırasında içlerinde Lenin’in de bulunduğu göçmenleri taşıyan bir trende geçen “Lenin… The Train / Lenin’in Treni” sineması. İsveç’ten günümüzde siyasetin yoksulluk ve sınıflı toplum ile bağlantısını sorgulayan “Bröd och Rättvisa / Ekmek ve Adalet. İspanya’daki bir kıyıda hepsi bayanlardan oluşan kabuklu deniz hayvanı çiftçilerinin işlerini kaybetmemek için verdiği çabayı anlatan “El Cielo Es Nuestro Techo/Sınırımız Gökyüzü”… Detaylı bilgi ve tüm program için: https://www.iff.org.tr

Ayrıyeten şenlikte, Emin Alper’in “Kız Kardeşler” ve Kıvanç Sezer’in “Küçük Şeyler” sinemaları de fiyatsız olarak izleyiciyle buluşacak. Şenliğin açılışı ise bugün saat 20.00’de şenliğin YouTube kanalında yapılacak.

Cumhuriyet