ODTÜ Biyolojik Bilimler Kısmı Moleküler Biyoloji ve Genetik Programı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çağdaş İhtilal Son ile kimya mühendisi parfümör Hüseyin Erdoğmuş tarafından yürütülen proje, farklı sonuçlar ortaya çıkardı.
Keşfettikleri koku molekülü karışımlarının koklandığında akciğere kadar ulaşarak koronavirüsün hastalık yapan protein yapısını bozduğu tarafında datalar elde eden ve bu çalışmalarını milletlerarası mecmualarda yayımladıkları makalelerle bilim dünyasına duyuran Son ve Erdoğmuş, çalışmanın sonuçlarının bilim insanlarınca klinik araştırmalarla daha da ileriye götürülmesini istiyor.
Erdoğmuş’un kendisine ulaşıp koku molekülleri üzerine çalışmalarını aktardığını ve bu moleküllerin koronavirüs üzerindeki tesirine ait bilimsel çalışma için yardım istediğini belirten Son, “İlk başta yalnızca deneme üzerine başladığımız çalışmada sonuçlar epeyce değişik çıktı. 200’ün üzerinde molekülü denedik ve en iyilerini seçtik. Bu molekülleri bilgisayarda test ettik ve hangilerinin koronavirüs üzerinde iyi olduğunu belirledik. Koku olarak kullanılan doz, bu hastalık için tedavi edici olacak mı, kâfi mi, bu bilinmiyor. Olabilir ancak olmayabilir de. Bunun için klinik araştırma şart” dedi.
Çalışmaları sonucunda halihazırda koronavirüs tedavisinde kullanılana misal, hatta daha tesirli moleküller tespit ettiklerini bildiren Son, şöyle devam etti:
“Çalışmamızı bilimsel olarak gösterdik lakin toplum tarafından kullanılması için klinik deneylerinin yapılması gerekiyor. Bunlar esasen koku molekülleri olduğu için muhakkak dozlarda günlük kullanımda olan moleküller. Bunların insan sıhhatine ziyanlarının olmadığı da biliniyor. O yüzden bu koku moleküllerinin hastalığı önlemesi için toplu havalandırmalarda sterilizasyon maksatlı kullanılabilmesinin mantıklı olacağını düşünüyoruz. Şahsî olarak koklayarak kullanımının yanı sıra kapalı alanlarda, asansörlerde, kargoların üzerine sıkarak da kullanım olabileceğini öngörüyoruz. Burada asıl sorun şu, bu koku moleküllerinin ilaç olarak verilebilmesi için klinik deneylerde doz ayarlarının yapılması gerekiyor. Bunun için heyecanla klinik araştırmaların yapılmasını talep ediyoruz”
DEĞERLİ SONUÇLAR ELDE EDİLDİ
Erdoğmuş, dünyada bütün bitkilerin bakteri ve virüslerden korunmak için doğal bir reçine ve uçucu yağ salgıladığını, bin yıllar evvel de insanların bu yolla virüslerden korunmak için kokuları kullandığını söz ederek, “Alerjen bilinen koku moleküllerinin antiviral aktivitelerinin bulunduğu biliniyor. Biz de doğayı taklit ederek yola çıktık ve çalışmada değerli sonuçlar elde ettik” dedi.
SARS İÇİN DE GELİŞTİRİLMİŞTİ
Çin’de 2004’te çıkan SARS salgını sırasında bulunduğu bu ülkedeki çevrelerden gelen talep üzerine SARS virüsünü yalnızca koklamayla yok eden bir eser geliştirdiğini ve bunun klinik araştırmalarının yapıldığını anlatan Erdoğmuş, salgın bittiğinde bu formülün elinde olduğunu söyledi.
Covid-19 salgınından çabucak sonra ODTÜ’den Doç. Dr. Son ile ortak çalışma yapmaya başladıklarını aktaran Erdoğmuş, şöyle konuştu:
“Tahmin ediyorum ki Covid-19’u yenebilecek kimi moleküller yakaladık. Biz hem ucuz hem kolay bulunur hem de stoku çok olan ham hususları tespit ettik. Covid-19’a iyi geldiğini tespit ettiğimiz moleküllerin, koklandığında bedende 2 saat etkisi var. 2 saatte bir bunları koklamak suretiyle tahminen hastalığı önleyebiliriz lakin ‘Teorik olarak olabilir.’ diyoruz, pratik olarak klinik deneylerin yapılması lazım. Yaptığımız çalışma in siliko çalışmadır, in vivo ve in vitro çalışma gerekir. Sonra onları karıştıracağız. Hasebiyle ortam kokulandırmasıyla ya da mendile püskürtüp koklanarak tahminen de burundaki virüsü yok edebileceğiz. Bazen tahlil çok kolay olabilir. Bir manada faal moleküller içeren kokuları ortama salarak ve buruna yaklaştırarak virüsün aklını çelip iş yapamaz hale getirebiliriz hipotezinden yola çıkıyoruz. Çalışmaların yayınlarını da yaptık. Çalışmadan ticari bir emel beklemiyorum. Yararlı olduğu ispatlanırsa topluma dağıtacağım. ABD’de klinik araştırma prosedürleri kolaylaştırıldı. Türkiye’de de klinik araştırmaların başlatılmasını talep ediyoruz. Kokuları kullanarak Covid-19 tedavisi üzerine çalışan bilim insanları bulunuyor. Yurt dışından klinik testleri yapabileceğini söyleyen merkezler başvuruyor. Fakat biz bu testlerin Türkiye’de yapılmasını istiyoruz
Cumhuriyet
