Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin bu yılki raporu açıklandı: İklim değişikliği zeytini vurdu
Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Kurulu koordinatörlüğünde Ege, Marmara, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki üreticiler de dahil ilgili tüm taraflarla iş birliği içinde, ‘2020-2021 Türkiye Rekolte Raporu’ hazırlandı. Raporda, Türkiye toplam ağaç varlığının yüzde 97’sine sahip 17 vilayet İzmir, Balıkesir, Tekirdağ, Çanakkale, Bursa, Manisa, Aydın, Muğla, Adana, Antalya, Gaziantep, Hatay, Kilis, Mersin, Osmaniye, Kahramanmaraş ve Şanlıurfa’nın dataları ayrıyeten incelendi. Türkiye’de en çok üretimin olduğu 17 vilayet dışında 23 vilayette daha zeytin ağacı bulunuyor.
159 MİLYON AĞAÇ MEYVE VERİYOR
Tarım ve Orman Bakanlığı datalarına nazaran, Türkiye genelinde 159 milyon 352 bin 393 meyve veren, 29 milyon 397 bin 654 meyve vermeyen zeytin ağacı bulunuyor. Geçen yıla nazaran meyve veren ağaç sayısı yüzde 4 arttı. Lakin bilhassa de iklim değişikliğinin tesirleri dane randımanında önemli kayba yol açtı.
ZEYTİN ÜRETİMİ YÜZDE 11 AZALDI
Olumsuz iklim şartları nedeniyle ağaç başına ortalama üretim düştü ve bu yıl 8.3 kilo olarak hesaplandı. Buna nazaran bu yıl zeytin tane ölçüsünün yüzde 11 azalarak, 1 milyon 316 bin 850 ton olduğu kestirim ediliyor. Tanedeki kayıp ölçüsü geçen yıla nazaran 145 bin tona yakın oldu. Toplam tane üretiminin yüzde 66’sı olan 886 bin 524 tonu yağlığa ayrılacak. Bundan ortalama 5.1 kilo zeytinden bir kilo randıman biçiminde ve yüzde 20 azalmayla, toplam 172 bin 813 ton zeytinyağı üretimi bekleniyor. Zeytinyağındaki kayıp ölçüsü geçen yıla nazaran 35 bin 562 tonu aşıyor.
Daldaki meselelere ve tahlil tekliflerine de yer verilen raporda, son yıllarda iklim değişikliği tesirlerinin kendisini çok daha kuvvetli hissettirmeye başladığı, vakitsiz ve çok şiddetli yağışların yol açtığı sel felaketleri, ani sıcaklık değişimlerinin yarattığı şiddetli fırtınaların günlük hayatta telaşlara yol açtığı kaydedildi.
3 DERECELİK ARTIŞ TEHLİKESİ
Global ortalama yüzey sıcaklıklarında 1990 ile 2100 yılları ortasında yaklaşık 3 derece artış öngörüldüğü tehlikesine işaret edilerek, iklim şartlarındaki bu değişimin, tarım ve bitki örtüsü, pak su kaynakları, deniz düzeyi, insan sıhhati ve biyoçeşitlilik üzerindeki tesirinin şimdiden görüldüğü lisana getirildi.
KALİTEYİ DE DÜŞÜRÜYOR
Ziraî üretimin azaldığı ve besin güvenliğinin tehlikeye girdiği vurgulanan raporda, “Nitekim iklim değişikliğinin sebep olduğu kuraklık ve seller üzere ekstrem iklim olaylarının sık ve şiddetli bir halde yaşanmaya başlaması zeytin tarımı üretiminde olumsuz tesirleri ağır olarak hissedilmeye başlamıştır. Bu yalnızca üretim ölçüsünü değil, zeytinyağı kalitesi ve kompozisyonunda da değişimlere neden olmaktadır” denildi.
KURAKLIK YAĞLANMAYI DA ETKİLEDİ
Nisan sonu mayıs başında tam çiçeklenme periyodunda zeytinlik alanların ağır olduğu Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde 40 dereceye yaklaşan çok sıcakların çiçeklerin yanması ve kurumasıyla üretim ölçüsünde yer yer önemli olumsuzluk yaşandığı da vurgulandı. Yaz ayları, eylül ve ekim aylarının da çok kuraklık da yağlanmayı olumsuz etkiledi, istenilen tane büyüklüğüne ulaşılamadığı belirtildi. Körfez bölgesinde ise dolu yağışlarının eserin dökülmesi ve kalite kaybına neden olduğu açıklandı.
Yeni dikim alanları global iklim değişikliği tehditlerinin dikkate alınmasını isteyen heyet, daha sağlam olabilecek rakım, pozisyon ve toprak yapısındaki alanların belirlenmesi, havza bazlı dayanak modelinde klâsik meyilli alanlarda zeytinlikler için ek dayanak önerdi. Hastalık ve zararlılarla gayrette yeni yollar belirlenmesi, yüksek verimli, ihracata uygun çeşitlerin tercih edilmesi istendi.
MEKANİK HASADIN ÖZENDİRİLMESİ İSTENDİ
Bölgesel envanter projesiyle kayıt dışı ağaçların tespiti gerektiği belirtilen raporda, dikime uygun alanların ağaçlandırılması, bölgelerdeki delicelerin aşılanması ve 300- 400 metre rakımlı, bozuk orman topraklarında zeytinlik tesisine müsaade verilmesi gerektiği belirtildi. Zeytin toplamada kullanılan firesiz ve süratli toplama için mekanik hasadın özendirilmesi, gövde ve ana kol sarsıcı büyük makinelerin teşvik kapsamına alınması da istendi.
Butik üretim, firma kurma ve markalaşma çalışmalarının teşvik edilmesi gerektiği belirtilen raporda, zeytincilik üzerine yapılan Ar-Ge çalışmaları için daha yüksek bütçeler ve dalın çağdaş tekniklere ulaşımının sağlanması talep edildi. Kalite kıymetlerinin yükseltilmesi, paketleme tesisleri kurulması ve ihracata yönelik zeytinyağı üretimi ile milletlerarası rekabet modeline geçilerek ‘Kaliteli Türk Zeytin ve Zeytinyağı’ konseptinin devlet tarafından başlatılması da önerildi.
EN DEĞERLİ SORUN TAKLİT VE TAĞŞİŞ
Suriye- Afrin’den ihraç kaydıyla getirilen ve işlendikten sonra ihraç edilmesi gereken zeytinyağının iç piyasaya arzının haksız rekabete ve üretici fiyatları üzerinde baskıya neden olduğu da belirtilen raporda, kesimin yıllardır devam eden en değerli sıkıntılarının ise taklit, tağşiş ve kayıt dışılık olduğu vurgulandı. Raporda “Çok sıkı kontrollere karşın önlenemedi ve TBMM’de bekleyen yasanın bir evvel kanunlaşması, cezaların caydırıcı olması bekleniyor” denildi.
ANTALYA BÖLGESİNDEKİ KAYIP YÜZDE 50
Antalya bölgesindeki en büyük zeytin üreticilerinden biri olan Antalya Ticaret Borsası (ATB), kurulun yaptığı çalışmalara katkı veren kurumlar ortasında yer alıyor. Kurul raporuna ait değerlendirmede bulunan ATB Lider Yardımcısı Halil Bülbül, tane zeytinde Türkiye genelinde yüzde 11, zeytinyağında ise yüzde 30’a varan bir düşüş beklendiğini kaydetti. Bu yıl Antalya özeline bakıldığında, bahar aylarındaki sıcaklık farklılarından ötürü yaşanan rekolte düşüşünün, eylül- ekim aylarındaki önemli yağış azlığı nedeniyle yaklaşık yüzde 50’ye yükseldiğini belirten Bülbül, “Bu da çok önemli bir düşüş bölüm için. Antalya’da düşüş oranları biraz daha üst seviyede ve dalı önemli manada etkiliyor” dedi.
FİYATLARDA YÜZDE 30 ARTIŞ BEKLENİYOR
Bütün dünyanın bir sorunu olan global ısınmanın Türkiye’de de önemli manada hissedildiğini vurgulayan Bülbül, zeytincilik dalının de bu ani sıcaklık farkları, fırtına ve sel üzere nedenlerden önemli manada etkilendiğini kaydetti. Bilhassa son birkaç yıldır bu tesirin yüksek olduğunu söyleyen Bülbül, rekolte düşüşünün fiyatlara da yansıyacağını belirterek, “Sızma zeytinyağının litresinin 30 lira civarında olabileceğini düşünüyoruz. Üretici açısından bu sayılar iyi fakat rekoltenin düşük olması tabi ki üreticiyi olumsuz tarafta etkileyen bir durum. Yağ fiyatlarının yükseleceğini öngörüyoruz. Sofralık zeytinde de yüzde 20-30 civarında bir artış olabileceğini varsayım ediyoruz” diye konuştu.
VİLAYETLERE NAZARAN ZEYTİN RAPORU
Aydın: 22 milyon 92 bin meyve veren ağaçta ortalama randıman 17.4 kilodan 5.5’e düştü. Rekolte 120 bin 704 tona düştü.
Manisa: 21 milyon 194 bin ağaç meyve veriyor, ağaç başına ortalama 7 kilodan 15.8’e çıktı. Rekolte 335 bin tona çıktı.
İzmir: 17 milyon 364 bin meyve veren ağaçta ortalama randıman 7 kilodan 5.5’e düştü. Rekolte 94 bin 875 tona geriledi.
Muğla: 15 milyon 986 bin ağaç meyve veriyor, ağaç başına ortalama 9.8’den 2.9’a düştü. Rekolte 47 bin 78 tona düştü.
Hatay: 13 milyon 442 bin ağaç meyve veriyor, ağaç başına ortalama 9.8’den 5 kiloya düştü. Rekolte 67 bin 211 tona düştü.
Bursa: 11 milyon 835 bin meyve veren ağaçta ortalama randıman 7.5 kilodan 10.3’e çıktı. Rekolte 121 bin 461 tona yükseldi.
Balıkesir: 11 milyon 156 bin meyve veren ağaçta ortalama randıman 14.7 kilodan 11.7’ye düştü. Rekolte 130 bin 575 ton.
Mersin: 10 milyon 631 bin meyve veren ağaçtan ortalama 6 kilodan toplam 63 bin 787 ton zeytin.
Gaziantep: 9 milyon 105 bin meyve veren ağaçtan ortalama 6 kilodan toplam 54 bin 632 ton zeytin.
Antalya: 4 milyon 175 bin meyve veren ağaçtan ortalama 13 kilodan toplam 54 bin 287 ton zeytin.
Cumhuriyet
