16 yıl başbakan koltuğunda oturan muhafazakâr Hıristiyan Demokrat Partili (CDU) Angela Merkel’in devri, Avrupa’nın Yunanistan’dan İspanya’ya uzanan pek çok ülkesinde ağır ekonomik krizlerin, AB üyesi ülkeler ortasındaki tansiyonların, Rusya ile Batı ortasındaki yüksek tansiyonlu münasebetlerin tam da merkezindeydi.
Berlin, 2008’deki global finansal krizde yardıma gereksinim duyan üyelere Avrupa Birliği’nin (AB) sağladığı mali dayanak paketlerinde acı reçeteleri masaya dayattığı gerekçesiyle tenkitlerin gayesi oldu. Suriye krizinde göçmen akınında “açık kapı politikası” atılımı ise çok sağın amacındaydı…
‘AVRUPA SAVUNMASI’ TARTIŞMALARI
Merkel idaresi, kimi Avrupa ülkelerinin ya da ABD’nin zıtlığına rağmen Moskova ile alakalarda azami dengeyi gözetme siyasetini sürdürdü. Ukrayna, Rus muhaliflere yönelik mevzularda Moskova’yı baskılayan ataklara bir yandan ana aktör olarak katılırken öteki yandan da Rusya ile dev Kuzey Akım 2 doğalgaz boru çizgisi işbirliğinden geri adım atmadı.
Avrupa’nın dev ekonomik gücü Almanya’da bugün yapılacak seçimlerle ufukta sol cephe liderliğindeki bir koalisyonun olduğu yorumları çoğunlukta. Pekala yeni Berlin idaresinin dış siyaset gündem başlıkları ortasında birinci sıralarda neler var dersek… Öncelikle pandemi devriyle birlikte yeni idaresi, AB içindeki güçlü liderlik imajını kaybetmemesi açısından, üye ülkeler ortasındaki bölünmüşlüklerle nasıl başa çıkılacağı konusunda ağır mesai bekliyor. Bu ortada AB’nin bir öteki lokomotif gücü Fransa’da cumhurbaşkanlığı seçimlerinin gelecek yıl yapılacağını da unutmamak gerek. Fransa Cumhurbaşkanı Macron’a, AB içinde Merkel’in takviyesi biliniyordu. Lakin ülkesinde kamuoyu takviyesi düşük olan Macron’a darbe, dış siyasette hiç beklemediği yerden ABD-İngiltere-Avustralya’dan geldi. Üç ülke geçen hafta Asya Pasifik’te savunma işbirliğine giderken Avustralya’nın Fransa’dan nükleer denizaltı satın alma muahedesini iptali, Paris cephesinde “sırtımızdan bıçaklandık” yansısıyla karşılandı. Paris, bu dışlanmışlığı yalnızca kendisine karşı değil AB geneline yapılan bir hareket olarak yorumlayan çıkışlarıyla dikkat çekiyor. Haliyle Berlin’e, reaksiyonuna güçlü art çıkması için bastırıyor.
Avrupa ülkelerinin Afganistan’dan çıkıştaki kaos tablosunda yetersizliklerine, ABD’ye yönelik sert tenkitlerini de hatırlarsak; bu gelişmelerle birlikte, Trump periyodunda Avrupa’dan kimi cepheden yükselen AB’nin kendi savunma gücünün oluşturulması, Washington’a bel bağlanmaması davetlerinin daha yüksek, daha savlı bir sesle çıkacağı ortada. Birliğin, ağır topu Berlin dahil, Trump periyodu sonrası Biden iktidarıyla Transatlantik ittifakına itimadı pekiştirme arayışı bu son krizlerle yara almış gözüküyor.
PEKİN’LE ALAKALAR
Gözler Berlin’de işbaşı yapacak idarenin bu son gelişmelerle Washington’la nasıl bir işbirliğine gideceği, bilhassa Washington’ın baskıyı artırma arayışındaki Çin ve Rusya ile bugüne kadar yürüttüğü istikrarlı siyaset anlayışını sürdürüp sürdürmeyeceğinde. Çin, 2015’ten bu yana Almanya’nın en değerli ticari ortaklarından biri pozisyonuna gelmiş durumda. Almanya’nın AB periyot başkanlığı yaptığı Aralık 2020’de de birlik ile Pekin ortasında yatırım muahedesi imzalanmıştı.
İKLİM KRİZİ ANA GÜNDEMLERDEN
Tıpkı vakitte Berlin’de yeni idareyle birlikte iklim değişikliğiyle gayret konusunun da artık global siyasetin ana gündemi olarak kilit ehemmiyet kazanacağı görünüyor. Muhtemel koalisyon ortağı Yeşiller’den İklim Bakanlığı kurulsun davetleri daha evvel gündeme yansımıştı. Berlin’den çıkacak mümkün bir sonuçla, Avrupa’da sol, yeşil, göçmen dostu bir siyaset dalgasının global çapta domino tesirinin olup olmayacağı da merak konusu. Merkel devrinin dış siyaseti global liderlik seviyesinde geri dönülemez krizlere gömülmek yerine, uzlaşılabilecek mevzular üzerinden işbirliğinin sürdürülmesi, diyalog kapısının tümüyle kapanmaması üzerine şurası bir strateji çerçevesinde ilerledi. Artık ise ABD’nin Çin’le gayretinde Batı bloğuna yönelik ya benlesin ya da onla tarafında bir baskısı halinde Berlin’in atacağı adımlar Avrupa’da kilit ehemmiyette. Lakin başka yandan da gözler Merkel periyodunun sakin, inanç verici lakin uzun vade yerine kısa ve orta vadeye dönük krizlerden kaçınma siyasetinin Berlin’in yeni idaresinde nereye evrileceği. Paris’le yakın fakat bir o kadar tarihi çabadaki Berlin sınırında diyalog, istikrar siyasetinin mi sürdürüleceği yoksa ABD dahil global çapta milletlerarası areneya karşı daha agresif politik söyleme mi dönüleceği…
ANKARA’YA KARŞI AB SUSKUNLUĞU
Kurulacak yeni koalisyon hükümetinin Türkiye ile alakalarda izleyeceği yol da merak konusu. Hak, özgürlükler, demokratik pahalar bahislerinde Berlin siyasetinde Ankara’yı neredeyse eleştirmeyen yok üzere. Lakin öbür yandan Türkiye ile ortak çıkarlar vurgusuyla işbirliğinin, diyaloğun sürmesi gerektiği söylemi de sıklıkla lisana getiriliyor. Almanya’daki Türkiye kökenli toplum nedeniyle de iki ülke ortasındaki güçlü bağlara işaret ediliyor.
DW’nin haberinde, Toplumsal Demokrat Parti’nin (SPD), seçim programında Türkiye’ye “Avrupa komşuluk siyasetini geliştirmek” başlığı altında yer vermesine, AB üyelik müzakerelerinden kelam etmeyişine dikkat çekilmişti. Halbuki bir vakitler SPD, Türkiye’nin AB üyeliğine dayanak tavrındaydı. Tıpkı Yeşiller üzere… Yeşiller de bu seçimlerde demokratik bedeller koşuluyla üyelik müzakerelerine dönüşe onay bildirisi verdi. Merkel devrinde imzalanan AB-Türkiye mülteci mutabakatı, Yeşiller’in en çok eleştirdiği dış siyaset hususları ortasında yer alıyor ve partinin önümüzdeki periyotta koalisyon görüşmelerine katılması durumunda bu alanda ağır tartışmalar bekleniyor. Yeşiller programında, Türkiye’nin AB üyesi 27 ülkenin toplamında daha fazla Suriyeli sığınmacıyı ülkesine kabul ettiğine dikkat çekerken AB-Türkiye mutabakatının, memleketler arası mülteci hukukunu ihlal eden ögeler içerdiğini vurguluyor ve “mevcut mutabakat sonlandırılmalı” vaadine yer veriyor.
Hıristiyan Birlik Partileri CDU/CSU ise Türkiye’nin tam üyeliğine karşı çıkışlarıyla, farklı bir paydaşlık halinin oluşturulması talepleriyle biliniyor. Liberal kanattan Hür Demokratlar partisi de Türkiye ile üyelik müzakerelerinin sona erdirilmesini, yeni bir ilgi haline odaklanması gerektiğini savunuyor.
TÜRKİYE KÖKENLİ ADAYLAR
Ankara’ya karşı en sert muhalefeti yürüten ise Sol Parti. Programlarında, “Mısır ve Türkiye’deki üzere otoriter rejimlere silah ihracatı derhal durdurulmalı” sözleri daha evvel gündeme yansımıştı. Irkçı Almanya için Alternatif (AfD) partisi ise “Türkiye kültürel olarak Avrupa’ya ilişkin değil” telaffuzunu sürdürüyor.
Bugünkü seçimde DW’nin haberine nazaran yaklaşık 900 bin Türkiye kökenli seçmen oy kullanacak. Meclisteki partilerin aday gösterdiği ve seçilme bahtı bulunan Türkiye kökenli aday sayısı yaklaşık 40. Son haftalarda düzenlenen kamuoyu yoklamalarından birinci çıkan Toplumsal Demokratlar, üst sıralardan en çok Türkiye kökenli vekil adayı gösteren parti oldu. Ortalarında eski bakanlardan Aydan Özoğuz’un da bulunduğu 14 SPD’li aday yarışacak. Toplumsal Demokratları 12 Türkiye kökenli aday ile Sol Parti izliyor. Göçmen kökenli vekil sayısı görece yüksek olan Yeşiller’in seçilme bahtı bulunan aday sayısı beş. Bu adaylar ortasında partinin daha evvel eş genel başkanlığını da yapmış, Yeşiller’in önde gelen isimlerinden Cem Özdemir de var.
Hıristiyan Birlik ittifakının büyük ortağı, Başbakan Merkel’in partisi CDU ise üç Türkiye kökenli vekil adayı ile geri sıralarda geliyor. Bu üç aday ortasında hala Türkiye kökenlilerin ağır yaşadığı Kuzey Ren-Vestfalya Eyaleti Ahenk Müsteşarı Serap Güler de bulunuyor. Serap Güler, Hıristiyan Birlik ittifakının başbakan adayı Armin Laschet’e en yakın isimlerden biri olarak biliniyor.
Aydan Özoğuz
Cumhuriyet
