Sığınmacı mı, mülteci mi, muhacir mi, göçmen mi?

0 28 4 dakika okuma süresi

Üç tarafı denizle çevrili Anadolu, Büyük Asya ile Avrupa ortasında coğrafik olarak bir köprüdür. Küçük Asya da denilen bu köprü, yüzlerce yıldır doğudan batıya, batıdan doğuya toplumsal göçlere geçit oldu.

Bu geçit insan topluluklarının etnik olarak karışmasına da neden olduğu üzere kültürlerin de harmanlanmasına, Batı ve Doğu kültürlerinin müsabakasına, birbirlerinin topraklarına taşınmasına taban yarattı.

Bunun sonucunda da Geometrici Tales’ten Mimar Sinan’a, Efesli Filozof Heraklitos’tan Sufi Mevlana’ya, Kütüphaneci Krates’ten Gramerci Bergamalı Kadri’ye, Tabip Galenos’tan Prof. Aziz Sancar’a, Aristonikos’tan Nazım Hikmet’e kadar birçok kültür oluşturucunun ocağı oldu.

Fakat bu çeşit müsabakalar, karışmalar her vakit toplumsal sancılara, insani acılara da yol açtı, açıyor.

Anadolu yarımadası, birinci insanların 2 milyon yıl evvelce itibaren, Doğu Afrika’dan dünyaya yayılırken geçtiği göç yollarının ortasındaydı.

İ.Ö. 12-10. binyıllarda Güney Doğu Anadolu, Filistin, Batı İran; “Bereketli Hilal” denen coğrafya, insanların avcı toplayıcılıktan tarım toplumu, yerleşik toplum olmaya evrildiği topraklardı.

Anadolu, bu bölgelerde ortaya çıkan Neolitik/Tarım İhtilaliyle, Batı’ya olan göçlerle uygarlığın taşındığı ana geçitti.

Binlerce yıldır kimler geldi, kimler geçmedi ki bu topraklardan!

Şartların zorladığı ancak göreli istekle yapılan göçlerdi bunlar.

Bunun dışında toplumsal çekişmeler, siyasal olaylar, doğal afetler; yaşadıkları toprakları terk etmek, öbür ülkelere sığınmak, iltica etmek, mülteci olmak zorunda bıraktı insanları.

Tarih bu olgunun birçok örnekleriyle doludur.

İ.Ö. 2. binyılda, Çorum/Boğazköy/Hattuşa’yı merkez edinip güçlü bir siyasal erk oluşturan Hititler, bilinen birinci siyasal “sığınmacıların” oluşmasının aktörlerindendir.

Batı, Orta, Güney Anadolu’yu, hatta Kuzey Suriye’yi sömürge olarak kullanan Hititler, fethettikleri yerlerde kendilerine direnenleri, sürgün ediyor, “köle” olarak başkentlerine götürüyordu.

Bunların en bilineni; İ.Ö.1300’lü yıllarda, 3400 yıl evvel, Hitit Hükümdarı II.Muşili’nin Efes (o zamanki ismi Apaşa) ve etrafını işgal ederken yaklaşık 10-40 bin kişiyi esir alıp, köle olarak kullanmak üzere, Kızılırmak yayı içindeki çekirdek ülkelerine, Çorum/Hattuşa’ya “sürgün/techir” ettiği durumdu. Teslim olmayanı katlediyordu işgalci.

Sudan ucuzdu “insan”!

Bunu bilen yerli halklar Hititler üzerlerine geldiğinde, komşu kentlere iltica etmeye, sığınmaya koşardı. Hatta dayatılan barış görüşmelerinin bir konusu da bu sığınmacıların geri alınması üzerine olurdu.

Efes/Apaşa’nın halkı da II.Murşili’nin eline düşmemek için yakındaki Arinanda/Mykele/Dilek Dağı’na, komşu kentlere sığınmış lakin Hitit Hükümdarı onları dağda da bulup ele geçirmişti.

Savaş ortamında vefattan, köle olmaktan kaçıp, inançlı yerlere sığınmak “insan”ın hayat uğraşının bir kesimiydi.

Yalnız savaş neden olmuyordu yurdundan kaçıp gitmeye. İklim değişikliği, zelzele, kuraklık, yangın üzere olguların neden olduğu düşünülen, İ.Ö.1200 yıllarındaki büyük “Deniz Kavimlerinin Göçü” bu durumun örneğiydi.

Susuzluk ve açlık o denli zorluydu ki Anadolu’da, o her bucağa hâkim olan güçlü Hitit Devleti, çeşitli yerlere küçük göletler yapmasına karşın kuraklıkla baş edememiş, çaresiz kalmış, Kıbrıs istikametinden yardıma gelecek, buğday dolu gemilerin yolunu gözlüyordu.

Bu şartlarda on binlerce insan, çoluk çocuk Akdeniz Adaları’ndan, Balkanlar’dan doğuya hakikat arkasına bakmadan akın etmiş, Anadolu dahil Orta Doğu’nun siyasal ve toplumsal yapısı alt üst olmuştu. Bu ortamda Anadolu’da otoriteyi sağlayan koca Hitit Devleti yıkılıp gitmişti.

Dünya toplumsal tarihinin kırılma noktalarından biriydi bu durum.

Helenler/Yunanlılar’ın Anadolu’ya bu süreçte göç ettikleri, girdikleri, yerleştikleri biliniyor.

Alp Arslan’ın 1071’de Malazgirt de Bizans’ı yenmesi, akabinde Selçuklular’ın Anadolu’da siyasal egemenlik kurmaya başlaması, Türk uzunluklarının Küçük Asya’ya süratle göçmesinin ve yerleşmesinin önünü açtı. Uzun ve yavaş yavaş devam eden bir göçtü bu.

Anadolu Türkler’in yeni yurdu oluyordu.

Bu göçler ve yeni gelenlerin yerleşiklerle kaynaşması asırlarca sürdü.

19.yüzyılda Avrupa’da Sanayi İhtilaliyle birlikte gelişen Kapitalizm, Emperyalizme dönüşüyor, sömürgeleştirdiği ülkeleri eziyor, zenginliğini ve gücünü korumak, arttırmak için halkları birbirine düşürüyor, kırdırıyordu.

Onca yıl Anadolu’da Türklerle birlikte yaşayan Rumların ve Ermenilerin bu topraklardan ayrılışı; muhacirliği, techiri sarsıcı insani dramların, derin travmaların oluşmasına neden oldu.

20.yüzyılda, Osmanlı İmparatorluğunun yıkılmaya başlaması, yıkılışıyla birlikte; Emperyalist Birinci Dünya Savaşı’nın sonucunda Anadolu yeni konuklarını karşılayacaktı.

Üç kıtaya yayılmış Osmanlının “evladı fatihanları” dört bir yandan barındıkları, yurt edindikleri toprakları terk etmek zorunda kalıp Anadolu’ya sığındılar.

Tuna uzunluklarından, Vardar kıyılarında, Ege Adaları’ndan, Kafkasya’dan, hatta Kırım’dan, canlarını kurtarmak için kaçan yüzbinlerce insan bu topraklara gelen muhacirlerdi.

Can pazarı vardı terk edilen yurtlarda. Ocakta kaynayan tenceresini bırakıp yollara dökülmüştü kadınlar! Kağnılarla, yalın ayak. Birçok muhacirin bu üzere birçok yaşanmışlığı vardı.

Anadolu köprüsünün yolcusu, topraklarına sığınanı çoktu.

Kuzeyden, iç savaştan kaçan Beyaz Ruslar, Almanya’dan, faşist Hitler’den kaçmaya çalışan Yahudi bilim adamları canlarını kurtarmak için Anadolu’ya iltica ettiler.

Dünyanın her çalkantılı periyodunda Anadolu’nun sığınmacısı, muhaciri, göçmeni bol oluyordu.

Günümüzde de Emperyalizm boş durmuyor! Dünya’da birçok yerde savaş var, ateş var.

Son yıllarda da Emperyalizmin Irak’taki, Suriye’deki, Afganistan’daki oyunlarından, kaynakları yağmalanmış Afrika’daki yoksulluktan kaçan yüz binlerce insan sığındı, sığınıyor Anadolu’ya, Avrupa’ya. Aç ve sefil. Bebeklerinin meyyit vücutlarını denizlerde bırakarak.

Kimi Avrupa’ya geçmek için bir köprü olarak görüyor Küçük Asya’yı. Kimi de kalıyor.

Bu yeni şartlar, yeni durum alışılmış ki Türkiye’de yaşayanlara olduğu üzere, Dünya’nın her yerinde belli sorunlar yaratıyor. Toplumsal ve ekonomik manada sıkıntılar çıkıyor.

Her yerde yerleşikler yeni gelenleri kabul etmekte zorlanıyor. İşine ekmeğine ortak görüyor.

Sığınmacılar için de hiç kolay değil bu durum. Kim konutunu barkını bırakıp hiç bilmediği bir ülkeye kaçmak, sığınmak ister ki? İnançta, rahat olsa insan hiç meskenini terk eder mi?

Bu durumun sorumlusunun adresi muhakkaktır.

Onları yollara düşüren, yıllardan beri insanları vatanlarından koparan, tıpkı basiretsiz yöneticilerdir, Emperyalizmdir.

1922 Anadolu, Aydın-Şirince muhaciri Yunan muharrir Dido Sotiriyu’nun “Benden Selam Söyle Anadolu’ya” (Metomena Homata) kitabının son cümlesi bu durumu katiyetle saptıyor: “Kahrolsun sebep olanlar.”

Bu bağlamda ülkemize gelen sığınmacılara önyargıyla bakılmamalı. Onlar kurban. Kurbanlar değil, bu ortamı yaratanlar kınanmalı.

Bu durum, Emperyalizmin güç ve para kazanma hırsını engelleyecek toplumsal davranışlarla önlenebilir fakat.

Savaşlara sebep olanlara insanlık olarak topyekun karşı çıkılarak.

İnsanların kendi ülkelerinde kalmalarını/yaşamalarını sağlayacak ortamlar yaratarak.

Bu şimdiki sorunu çözmeye, memleketler arası toplumun sığınmacı/göçmenlere bir obje, bir sayı üzere değil “insan” üzere bakmasıyla başlanabilir.

Geçmişte yaşananları göz gerisi etmeden! Günlük hayatta müsamaha, yardımlaşma, dayanışma üzere kavramlar unutmadan!