Yusuf Taktak, Arkeoloji Müzeleri üzerinde yaşanan depo sorununu Cumhuriyet için yazdı

Konuk muharrir: Yusuf Taktak

İstanbul Arkeoloji Müzeleri, birinci kurulan ve en değerli olan, müzeciliğimizin kilit taşıdır. Kültür varlıklarının korunması bağlamında birinci kıymetli düzenleme “1869 Asar-ı Atika Nizamnamesi” olmakla birlikte tıpkı yıl birinci müzemiz “Müze-i Humayun İdaresi”, yani İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü kurulmuş ve yalnızca müze değil, eğitim kurumu da olmuş. 150 yıllık kurumun depoları, onarım kısımları müzenin bir kesimi. Fakat depo sorunu, müzelerin kurulduğu 1869’dan beri var. Evvel Çinili Köşk’e taşınma, Osman Hamdi devrinde klasik binaların inşası, yetmişli yıllarda üretimine başlanan ve problemleri devam ettiğinden hâlâ açılamayan ek binaya kadar genişlemelere karşın bu sorun daima oldu. Ancak bu genişlemeler gerçek ve olması gerektiği halde, genişlemeye müsait olan müze etrafında oldu. Müze etrafı hâlâ genişlemeye uygun olduğu halde hangi münasebetle Maltepe ve Yeşilköy’e taşınmak istenmesinin mantıklı ve bilimsel bir açıklaması yok.

Şu anki fiili durum, İstanbul Arkeoloji Müzeleri envanterine kayıtlı yapıtların taşınma konusunun başlangıcını 06.09.2019 tarih ve 30880 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Topkapı Sarayı Müzesi’nin Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan alınarak Cumhurbaşkanlığı Ulusal Saraylar Daire Başkanlığı’na bağlanması ve bu kararname münasebet gösterilerek Topkapı Sarayı Müzesi’ne tahsisli olmadığı halde bakanlığın bölge müdürlüğü özelliğindeki en kıymetli müdürlükleri olan İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü (eski Ulusal Eğitim Basımevi) ile İstanbul Onarım ve Konservasyon Merkez Laboratuvarı Müdürlüğü’nün (eski Matbaa Meslek Lisesi) Ulusal Saraylar Yönetimi tarafından emrivaki yapılarak hatta kimi müştemilatların bir Cumartesi günü yıkılması sonucu cebren kapı dışarı edilmesi ile gerçekleşti. Bu iki müdürlük uzun vakit da yersiz kaldı.

Bunlar yaşanırken sıranın İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’ne geldiği konuşulmaktaydı. Esasen müzeye bağlı binalardan çok kıymetli arşiv ve fotoğrafların bulunduğu Kimyahane binası çoktan Ulusal Saraylar Yönetimi tarafından yalnızca dört duvar kalacak biçimde yıkılarak restore edilmişti! Bu hususta Bölge Şura kararı var mı, yok mu, bilmiyoruz!

Nihayet 25 – 26 Mayıs 2021’de Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Yahya Coşkun ile İstanbul Vilayet Kültür ve Turizm Müdürü, Atatürk Havalimanı’nda ve Maltepe’de depo müzeler oluşturulacağını açıklamalarını yaptılar.

DEPOLAR NİÇİN TAŞINIYOR?

Müzenin depolarındaki yapıtların taşınması konusunda şu sorular yanıtlanmayı bekliyor:

1) Müzenin depo sorunu yeni değil. Bu hususta müzenin talebi yahut raporları var mı? Yapıtlardan sorumlu müze müdürlüğünün görüşü alındı mı? Alındıysa bu görüş hangi tarafta?

2) Müze yapıtlarının 20 – 30 km. uzaktaki ilçelere taşınmasına kim karar verdi? Yeri kim belirledi? Bunlara ait bilimsel raporlar var mı? Yapıtların ziyan görüp görmeyeceği incelendi mi?

3) Depoların müzenin etrafında taşınabileceği yer ya da inşa edilebilecek uygun saha yok mu?

4) Karar merkezden alındıysa bu kararı alanların eğitimleri ve müzecilik deneyimleri buna kâfi midir?

Daha evvel “2010 Avrupa Kültür Başşehri Ajansı” tarafından buna misal bir proje, bilhassa Topkapı Sarayı ve İstanbul Arkeoloji Müzeleri depolarının Avcılar’a taşınması için İstanbul müze müdürlerine sunulmuş ve vaktin müze müdürlerince bu proje reddedilmişti. Her nedense İstanbul’un en bakir ve kâfi alan yerlerine sahip Suru Sultani içinde (Askeri Levazım binaları, Askeri depolar, yurt binaları, eski Zührevi Hastalıklar Hastanesi, askeri yurt binaları vs.) bulunmasına karşın neden ısrarla müze depolarının sur dışına taşınması teklifleri gündeme getiriliyor?

DARPHANE BİNALARI

(Devlet memuru olduğu için isminin açıklanmasını istemeyen müzeci dostuma verdiği kıymetli bilgiler nedeniyle teşekkür ederim.)

DARPHANE BİNALARI!

Darphane binaları (Darphane-i Amire) seksenli yılların ortalarına kadar fiilen Damga Matbaası olarak kullanılmış, 1981 yılında Hazine’den Kültür Bakanlığı’na devredilen binalardan kimileri Konservasyon Laboratuvarı ve İstanbul Rölöve Müdürlüğü olarak kullanılmaya başlanmış, Kültür Bakanlığı Müsteşarı Emre Kongar devrinde, 1996 yılında İstanbul’da yapılan Birleşmiş Milletler Habitat-II tepesi münasebetiyle İstanbul Kent Müzesi yapılacağı mazeret edilerek büyük kısmı 1995 yılından itibaren 49 yıllığına Tarih Vakfı’na tahsis edilmişti. Daha sonra Bakanlık nezdinde ağır çalışmalar sonucunda İstanbul 4. Yönetim Mahkemesi’nin kararı sonucunda 2007 yılında binalar tekrar Kültür Bakanlığı’na devredildi.

06.09.2019 tarih ve 30880 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Topkapı Sarayı müştemilatıyla birlikte Darphane binaları da zikredilerek Ulusal Saraylar İdaresi’ne geçtiği bildirildi. Halihazırda Marmaray kazılarından çıkan yapıtlara konut sahipliği yaparken Bakanlığın tasarrufuyla yapıtların Yeşilköy’e taşınacağı bilgisi ulaşmış olup bize nazaran asıl emel arkeoloji müzeleri depolarının taşınmasının yanı sıra Darphane binalarını boşaltmak. Herkesin üzerinde uzlaştığı üzere aklın gereği Darphane binalarının İstanbul Arkeoloji Müzeleri koleksiyonunun en büyük kısmını oluşturan Nümizmatik (Para) Müzesi olması bilim ve akıl gereğidir.

Kuruluşu Kültür Bakanlığı’ndan da önceye dayanan İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin bilimsel olmayan prosedürle tarihi yarımada dışına taşınması İstanbul’a ihanettir. Suru Sultani içinde pek çok boş alan ve bina varken, Suru Sultani içinde envanterinde eser niteliğinde dahi olmayan nesneler bulunan İslam Bilim ve Teknoloji Müzesi’ne yer bulunuyorken, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne yer bulunamaması çok acı.

Cumhuriyet